Mavzu: asosiy termodinamik jarayonlarning tahlili. Adiabatik, izoxorik, izotermik jarayonlar

6.2. Izobarik jarayon

O’zgarmas bosim ostida kechadigan termodinamik jarayonlarga izoxorik jarayon (dq=0, yoki P=const) deyiladi. Jarayonnng grafigi 2-rasmda tasvirlangan.

Jarayon egri chizig’i izobara deb ataladi. Har ikkala holat uchun jarayonning holat tenglamalarini yozamiz:
R₁V₁=RT₁; P₂V₂=RT₂
P=const uchun
U₁/U₂=T₁/T₂=P₂/P₁ (4.7)
Bundan shu narsa kelib chiqadiki, gaz temperaturasi qanchalik yuqori bo’lsa, uning solishtirma hajmi shunchalik katta bo’ladi (ya’ni zichligi shunchalik kichik bo’ladi).
Izobarik jarayonda tizimning kengaytma ishi quyidagi tarzda aniqlanadi:
(4.8)
yoki
(4.9)
Oxirgi tenglamadan ko’rinib turibdiki, agar T=1 ⁰C bo’lsa, Ap=K bo’ladi.




6.2-rasm. Gaz holatini izobarik jarayonda o’zgarishining pv- va Ts -diagrammalari

Shundan ko’rinib turibdiki, agar temperaturalar farqi 1 ⁰C bo’lsa, unriversal gaz doimiysi izobarik jarayonda tizimning bajargan ishini tavsiflar ekan.

Izobarik jarayon uchun termodinamikaning birinchi qonunini (R=const, yoki dr=0) yozamiz:
Dqr=Srdt=di (4.10)
Demak, izobarik jarayonda tizimga keltirilgan issiqlik miqdori (S=const) quyidagiga teng:
(4.11)
Sig’im o’zgaruvchan bo’lsa:
(12)
Izobarik jarayonda tizimga uzatilgan issiqlik miqdori entalppiyaning o’zgarishiga teng ekan.
Demak, izobarik jarayonda termodinamik tizimga uzatilgan issiqlik miqdori asosan shu tizim ichki energiyasining oralig’iga va oz qismi tashqi mexanik ish bajarishiga sarf bo’lar ekan.
Izobarik jarayon uchun sig’im o’zgarmas bo’lganda entropiyaning o’zgarishi quyidagi tenglama orqali aniqlanadi:
S₂-S₁=Cpln T₂/T₁-Rlu P₂/P₁
Lekin, r=const uchun ln P₂/P₁=0.
Shuning uchun
(13)