Mavzu: asosiy termodinamik jarayonlarning tahlili. Adiabatik, izoxorik, izotermik jarayonlar

6.3-rasm. Izoxorik va izobarik jarayonlarning Ts-diagrammasi
(6) va (13) tenglamalarni taqqoslashdan ko’rinib turibdiki, agar temperaturalar T₁ dan T₂ gacha o’zgarganda Sp > S bo’ladi, chunki Sr > Su.
Shu sababli izoxora grafigi izoboraga nisbatan tikroq bo’ladi
Demak, termodinamik tizimlarga bir xil miqdorda issiqlik energiyasi berish ham entropiyaning o’zgarishi izoxorik jarayonda izobarik jarayonga nisbatan tezroq o’zgaradi.

6.3. Izotermik jarayon

O’zgarmas (T² const) temperaturada sodir bo’ladigan ermodinamik jarayon izotermik jarayon deyiladi. Boyg’l-Mariott qonuniga asosan PV=const. Izotermik jarayonning PV koordinatalari diagrammasi giperboladan, TS –koordinatadagi diagrammasi obstissa o’qiga parallel chiziqdan iborat (4-rasm).

Tizim xolatlarining tenglamalarini quyidagicha yozish mumkin.
R₁U₁=RT₁; P₂U₂=RT₂.
G=const bo’lganligi uchun T₁=T₂.
Boylp-Mariott qonunining ifodasi tizim holat tenglamalarining nisbatidan topiladi.
R₁/R₂=U₂/U₁yoki P₁V₁=P₂V₂…P_nV_n=const (14)
Demak, o’zgarish temperaturadagi berilgan gaz massasi bosimining hajmiga ko’paytmasi o’zgarmas kattalikdir.


6.4-rasm. Gaz holatini izotermik jarayonda o’zgarishining pv - va Ts - diagrammalari


Jarayonning ishini gazning kengayish ishi orqali aniqlash mumkin.
Gazning holat tenglamasidan R=RT/U.
U holda (15)
Termodinamik tizimga uzatilgan issiqlik miqdorini termodinamikaning birinchi qonunini yozib, uning tahlilidan aniqlaymiz.
dq_T=CrdT+PdU
Izotermik jarayondan T= const bo’lganligi uchun dT=0. Shu sababli dU=CrdT ekanligida, izotermik jarayonda ichki energiyaning o’zgarishi nolga teng, ya’ni
dU=0 (16)
Demak, tizimga uzatilgan issiqlik miqdori tashqi tahsir kuchiga qarshi mexanik ish bajarishga sarflanadi.
dq_T=dA (17)
Issiqlik miqdori Ts-diagrammada balandligi T va asosi S_T ga teng to’rtburchak yuziga teng, ya’ni q_T=TS. Izotermik jarayonda entropiyaning o’zgarishini quyidagi formuladan aniqlanadi.
(4.18)
U holda
(4.19)