Мавзу: Ҳашаротларнинг асосий систематик категориялари

Ҳашаротлар классификацияси (бошқа ҳайвонларникига ўхшаш) юқори систематик бирликларни кўриб чиқишга асосланган бўлиб, тур классификациясининг бирлигини, чексиз миғдордаги турларни тартибга солиш имконини яратади ва уларнинг ҳар бири учун системада авлод, оила, туркумларнинг ўз жойини топтиради.

• Ҳашаротлар классификацияси (бошқа ҳайвонларникига ўхшаш) юқори систематик бирликларни кўриб чиқишга асосланган бўлиб, тур классификациясининг бирлигини, чексиз миғдордаги турларни тартибга солиш имконини яратади ва уларнинг ҳар бири учун системада авлод, оила, туркумларнинг ўз жойини топтиради.
• К. Линней ҳашаротларни туркумларга бўлишда уларнинг қанотларига асосланади. Ҳамма кейинги клас­сификация тарихи бу асос белги жуда тўғрилигини исботлади. Ҳашаротларнинг қанотлари мураккаб орган бўлиб, биринчидан унинг томирланиши жуда кўп хилли комбинацияли, иккинчидан, бу органлар яққол кўзга ташланадиган ва ўрганиш учун қулай. Бинобарин, жуда осон ҳамма умумий белгиларини таққослаб инобатга олишни осонлаштиради, Даставвал К. Линней /1753/ ҳашаротларни 7 туркумга бўлади.
• 1. Coleoptera — қўнғизлар, тўғри қанотлилар
• 2. Hemiptera — ярим қаттиқ қанотлилар
• 3. Lepidoptera — танга қанотлилар
• 4. Heuroptera — тўрқанотлилар
• 5. Hymenoptera — парда қанотлилар
• 6. Дiрtега — икки қанотлилар
• 7. Aptera —тубан ва қанотсизлар

Кейинчалик, қўнғизлар туркумидан тўғри қанотлиларни алоҳида ажратди.

• Кейинчалик, қўнғизлар туркумидан тўғри қанотлиларни алоҳида ажратди.
• Фабриций (1775 й) ўзининг классификациясида оғиз органлари тузилишини асос қилиб олди.
• К. Линней систематикаси катта ютуқа эга, у Дюмерилли, Лам а р к ва бошқаларнинг систематикаларига асос бўлди.
• Бурмейстр (1835 — 1838 йй.) ҳашаротларни ривожланиш хусусиятларига кўра икки группага — чала ва тўлиқ метаморфозалиларга бўлди.
• Ф.Б payэр (1885 й.) ҳашарат группаларининг гетерогенлигини аниқлади. У қанотсиз ҳашаротларни (мисол, мўйловсизлар, оёқдумлилар, қилдумлилар ) тубан ёки бирламчи қанотсизлар кенжа синфига ажратди ва бошқаларни (мисол, битлар, тивитхўрлар, жунхўрлар) қанотли ҳашаротлардан келиб чиқанлигини исбот этди ҳамда уларни қанотли ҳашаротлар билан бирга олий ёки қанотлилар кенжа синфга киритди.
• XX аср бошларида австралиялик олим А. Гандлирш(1908 й. ) ҳашаротларнинг йирик туркумларини— тўғри қанотлилар, тўрқанотлилар ва бошқа бир қанчаларини алоҳида туркумларга бўлиб, қариндош туркумларни бош туркумга бирлаштирди.
• Кейинчалик А. В. Мартинов (1925 вг кейинги йилларда) қанотлилар кенжа синфини икки бўлимга — қадимги қанотлилар, яъни тинчликда турганда қанотларини ёйиқ ҳолатда тутувчилар (ниначилар ва кунлилар) ва янги қанотлилар, яъни тинчликда турганда қанотларини йиғиб турувчиларга бўлди. Янги қанотлиларнинг туркумларини учта табиий группага бирлаштир­ди: кўп томирлилар — кемирувчи оғиз органлар; гемиптероидлар—санчиб сў­рувчи оғиз аппаратлилар ва кам томир­лилар--тўлиқ метаморфозалилар.