Mavzu: Asbobsozlik poʻlatlari Reja: Asbobsozlik materiallariga quyiladigan talablar

Uglerodli asbobsozlik po’latlarining fizik-mexanikaviy xususiyatlari va tarkibidagi legirlovchi elementlar (% hisobida) miqdori


Termik (issiqlik bilan) ishlov berish natijasida uglerodli po‘latlar HRC 61....63 qattiqlikka ega bo’ladi, bu esa ular bilan barcha asosiy konstruksion po’latlar va cho‘yanlarga yumshatilgan va normallashgan holatlarda ishlov berish imkoniyatini beradi. Uglerodli po’latning tob berish va bo‘shatishdan keyingi tuzilishi tarkibida
oz miqdordagi qoldiq austeniti bor yashirin kristalli martensit va karbid (sementit) lardan iborat bo’ladi. Uglerodli po’latlar yetarli darajada yuqori mexanik mustahkamlikka ega va asbob tig’larining shakliy mustahkamligini yaxshi ta’minlaydi. Tarkibida legirlovchi kimyoviy elementlarning yo‘qligi sababli uglerodli po’latlar yaxshi silliqlanadi va arzon asbobsozlik materiali hisoblanadi. Past toblab keyin sovuq suvda sovitish uglerodli po’latlarning kamchiligi hisoblanadi.

Shunday qilinganda toblangan asbobning kuchlanishi va deformatsiyasi ortadi va darz ketishiga sabab bo’ladi.

Ammo uglerodli po’latlarning asosiy kamchiligi ularning issiqqa chidamliligining pastligi hisoblanadi (kritik harorati _{ kr} = 200...250°C). Kesish jarayonida yuqori darajada qiziganda strukturaviy o‘zgarishlar hisobiga uglerodli po’latlarning qattiqligi keskin pasayadi va asboblarning tig’lari tez yeyilib, ishlov berilayotgan materialni kesmay qo‘yadi. Issiqqa chidamlilik darajasining pastligi uglerodli asbobsozlik po’latlarini yuqori samarali asboblar ishlab chiqarish sohasini cheklab qo‘yadi. Uglerodli po’latlardan dastaki asboblar (chilangarlik) va past kesish tezligida (10... 15 m/min) ishlaydigan mashina asboblari yasaladi. Masalan, U12A po’latidan dastaki razvyortkalar, metchiklar va plashkalar, U9A po’latidan esa iskanalar tayyorlanadi. Mashina asboblari (metchik, razvyortka, parma, zenker va frezalar) U12A po’latidan yasaladi. Uglerodli asbobsozlik po‘latlarining yeyilishga chidamliligini, ayniqsa, past kesish tezliklarida ishlaganda, ularga oz miqdorda xrom, marganes, volfram, kremniy qo'shish yo’li bilan ancha orttirish mumkin. Bunday asbobsozlik po’latlari legirlangan po’latlar
deb ataladi. XV5, XVG, 9XS markali po’latlar ko‘p tarqalgan.