Mavzu: Arxitektura qurulish chizmachiligida shriftlar

5-rasm Рис. 5




6-rasm Рис. 6



7-rasm Рис. 7



8-rasm Рис. 8




9-rasm Рис. 9




10-rasm Рис. 10




11-rasm Рис. 11




12-rasm Рис. 12





13-rasm Рис. 13




14-rasm Рис.14







15-rasm Рис.15




16-rasm Рис.16




17-расм Рис. 17



18-rasm Рис. 18



19-rasm Рис. 19

21-rasmda arxitektura shrifti berilgan. Shrift arxitektura chizmalarini bezashga mo‘ljallangan.

Shrift to‘g‘ri, harfi ingichka. Shriftlarning eni bo‘yining 1/5 ga teng qilibtanlanadi.



21-rasm Рис. 21



22-rasm Рис. 22

Yunon alifbosining harflari 1 – alfa; 2 – beta 3 – gamma; 4 –delta; 5 – epsilon; 6 – dzeta; 7 – eta; 8 – teta; 9 – yota; 10 – kappa; 11 – lambda; 12 – myu; 13 – nyu; 14 – ksi; 15 – omikron; 16 – pi; 17 – ro; 18 – sigma; 19 – tau; 20 – ipsilon; 21 – fi; 22 – xi; 23 – psi; 24 – omega;

Буквы греческого алфавита

23-rasm Рис. 23 Belgilarning nomi (23-rasmga qarang): 1 – nuqta; 2 – ikki nuqta; 3 – vergul; 4 – nuqtali vergul; 5 – undov belgisi; 6 – so‘roq belgisi; 7 – qo‘shtirnoq; 8 – va; 9 – paragraf; 10 – tenglik; 11 – yaxlitlangan kattalik; 12 – moslik; 13-14 – taxminan teng; 15 – kichik; 16 – katta; 17 va 17a – kichik yoki teng; 18 va 18 a – katta yoki teng; 19 – qo‘shuv; 20 – ayiruv; 21 – qo‘-shuv-ayiruv; 22, 23 – ko‘paytirish; 24 – bo‘lish; 25 – foiz; 26 – daraja; 27 – minut; 28 – sekund; 29 – pa-rallel; 30 – perpendikulyar; 31 – burchak; 32 – qiyalik; 33 – konuslik; 34 – kvadrat; 35 – yoy; 36 – diametr; 37 – radikal; 38 – integral; 39 – cheksizlik; 40 – o‘rta qavslar; 41 – kichik qavslar; 42 – kasr belgisi; 43 – raqam belgisi; 44 – dan…gacha; 45 – o‘xshashlik belgisi; 46 – yulduzcha.

Belgilarning nomi (23-rasmga qarang): 1 – nuqta; 2 – ikki nuqta; 3 – vergul; 4 – nuqtali vergul; 5 – undov belgisi; 6 – so‘roq belgisi; 7 – qo‘shtirnoq; 8 – va; 9 – paragraf; 10 – tenglik; 11 – yaxlitlangan kattalik; 12 – moslik; 13-14 – taxminan teng; 15 – kichik; 16 – katta; 17 va 17a – kichik yoki teng; 18 va 18 a – katta yoki teng; 19 – qo‘shuv; 20 – ayiruv; 21 – qo‘-shuv-ayiruv; 22, 23 – ko‘paytirish; 24 – bo‘lish; 25 – foiz; 26 – daraja; 27 – minut; 28 – sekund; 29 – pa-rallel; 30 – perpendikulyar; 31 – burchak; 32 – qiyalik; 33 – konuslik; 34 – kvadrat; 35 – yoy; 36 – diametr; 37 – radikal; 38 – integral; 39 – cheksizlik; 40 – o‘rta qavslar; 41 – kichik qavslar; 42 – kasr belgisi; 43 – raqam belgisi; 44 – dan…gacha; 45 – o‘xshashlik belgisi; 46 – yulduzcha.

Xulosa

Umumiy o’rta ta’lim maktablarida tasviriy san’at o’quv predmetining maqsadi barkamol, komil insonni ayniqsa, badiiy madaniyatini shakllantirishdir. Tasviriy san’at oquv predmeti har bir inson uchun zarur bo’lgan badiiy madaniyatga doir elementar bilim va malakalar beradi. CHunki, har bir o’quvchi kelajakda qaysi sohada ishlashidan qat’iy nazar u ishdan tashqari vaqtlarida dam olishi, hordiq chiqarishi, ish vaqtida sarflangan quvvatini tiklashi kerak boladi. Bunga u yuksak badiiy saviyada ishlangan san’at asarlari bilan muzey, ko’rgazmalar va boshqa joylarda tanishish, ularni idrok etish, ulardan zavqlanish orqali erishadi. SHuningdek, ko’pchilik o’quvchilar ozlarining kelajak hayotlarida ma’lum miqdorda rasm ishlashlariga togri keladi. Rasm chizishni bilish, faqat rassomlar, dizaynerlar, me’morlar uchungina emas, u o’qituvchilar, injenerlar, mediklar, quruvchilar, agronomlar, harbiylar, olimlar uchun ham zarurdir. Ularning har biri o’z faoliyatlarida rasm, sxemalar, diagrammalar, eskizlar orqali soz bilan tushuntirib bo’lmaydigan oz goya va fikrlarini tasvirlab korsatishga harakat qiladilar. Lekin bu maktablarda tasviriy, amaliy va me’morchilik san’atlaridan chuqur va keng bilim va malakalar berish kerak ekan, degan ma’noni bildirmaydi. Maktablar o’z nomiga kora umumiy orta ta’lim maktablari deb nomlanib, bolalarga boshqa fanlar qatori tasviriy, amaliy va me’morchilik san’atlaridan umumiy, elementar bilim va malakalar berishni vazifa qilib qoyadi. Yana shuni ham qayd qilish lozimki, umumiy o’rta ta’lim maktablari rassomlarni tayyorlamaydi, iqtidorli bolalar bilan ishlash, ularni rivojlantirish bilan ham shug’ullanishni nazarda tutmaydi.

Rassomlar tayyorlash, iqtidorli bolalar bilan ishlash maktab togaraklarida, maxsus maktab va akademik litseylarda, kollej va oliy oquv yurtlarida amalga oshiriladi. Shuning uchun umumiy o’rta ta’lim maktablarida haddan ziyod, bolalarni qiynab qo’yadigan, ortiqcha zoriqishga olib keladigan topshiriqlar berishga harakat qilish to’g’ri emas. Maktablarda tasviriy san’atdan beriladigan elementar bilim va malakalarga yarasha o’qitish metodlarini qo’llash zarur boladi. Biroq tasviriy san’atdan oliy va o’rta maxsus oquv yurtlarida qo’llanilayotgan o’qitish metodlarining ayrim jihatlaridan foydalanish inkor etilmaydi. SHuningdek, ulardan to’laligicha umumiy orta ta’lim maktablarida foydalanish ham pedagogik jihatdan to’g’ri emas. Maktabda tasviriy san’at mashg’ulotlarining vazifalari haqida to’xtalganda ularni shartli ravishda ikki qismga bo’lish mumkin:

1.Tasviriy san’at darslarining o’ziga xos, maxsus vazifalari hisoblanib ular: borliqdagi va san’atdagi go’zalliklarni kora bilish, idrok etish, tushunish va qadrlashga o’rgatish; estetik va badiiy didni ostirish; bolalar badiiy fikr doirasini kengaytirish; badiiy ijodiy qobiliyat va fantaziyani rivojlantirish; tasviriy san’atning nazariy asoslari (yorug’soya, rangshunoslik, perspektiva, kompozitsiya) bilan tanishtirish; rasm ishlash, haykal yasash, badiiy qurish-yasash yuzasidan elementlar malakalar hosil qilish; kuzatuvchanlik, korish xotirasi, chamalash qobiliyati, fazoviy va obrazli tasavvurlarni, abstrakt va mantiqiy tafakkurni rivojlantirish; tasviriy, amaliy me’morchilik san’at asarlarini tushungan holda oqiy olishga orgatish; san’atga nisbatan qiziqish uyg’otish, uni qadrlashga, sevishga o’rgatish.

2.Tasviriy san’at darslarining qoshimcha vazifalari, ular: borliqni, hayotni bilishga ko’maklashish; milliy gurur va milliy istiqlol mafkurasini amalga oshirish; bolalarda axloqiy (vatanparvarlik, baynalminal); mehnat, jismoniy tarbiyani amalga oshirish; bolalarni turli kasb va hunarlarga yullash. Tasviriy san’at o’quv predmetining maqsadi va vazifalari haqida to’xtalganda yana shuni qayd qilish lozimki, u maktabda o’qitiladigan deyarli barcha oquv predmetlari bilan bog’lanadi va ular yuzasidan materiallarni o’zlashtirishga samarali ta’sir ko’rsatadi. Ayniqsa, u o’qish, adabiyot, geografiya, tabiatshunoslik, biologiya, tarix, matematika, mehnat darslarida alohida ahamiyat kasb etadi. Tasviriy san’at, hattoki fizika, jismoniy tarbiya, kimyo, musiqa darslari uchun ham foydalidir. SHuni ham qayd qilish lozimki, tasviriy san’at estetik tarbiyani amalga oshirishga qaratilgan bolsada, u axloqiy, mexnat, ekologik, jismoniy tarbiya darslari samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Maktabda tasviriy san’at estetik tarbiyani amalga oshirishga yonaltirilgan asosiy o’quv predmeti hisoblanib, u quyidagi yo’nalishlarda amalga oshiriladi:

-o’quvchilarning tabiat, san’at va hayotdagi gozalliklarni idrok etishga orgatish:

-o’quvchilarning estetik didini tarbiyalash, gozallikni baholay olish qobiliyati, xaqiqiy gozallikni xunik voqea va narsalardan farqlay bilishga o’rgatish;

-shaxsning tasviriy-ijodiy faoliyatida ozini korsata bilishga, hattiharakatini qollab-quvvatlash va hayotga gozallik kiritish malakalarini ostirish:

-bolalarning badiiy fikr doirasini kengaytirish va boshqalar. Milliy san’atimiz bizning faxrimiz, uni biz keng organishimiz tabiiy xoldir. Lekin, jahonda hamma halqlar tomonidan tan olingan umuminsoniy badiiy qadriyatlar ham mavjud. Ularni oquvchilarga orgatmasdan turib, halqimiz jahon madaniyatida oz ornini topa olmaydi. Aks holda, o’quvchilarimiz milliy qobiqga o’ralishib qolib, jahon durdonalaridan bahramand bo’la olmay qoladilar. SHuni alohida qayd qilish lozimki, kop asrlik milliy-badiiy madaniyatimiz (tasviriy san’at, dekorativ-amaliy san’at, me’morchilik san’ati) haqida tegishli bilimlar berish bilan bir qatorda o’quvchilarga tasviriy va amaliy san’atdan beriladigan malakalarni unutmasligimiz zarur.

Foydalanilgan adabiyotlar

В.С.Левицкий Машиностроительное черчение. М., 1988.

1. Н.С. Брилинг и др. Справочник по строительному черчению. М., 1987.

   
   

2. Б.В. Будасов и др. Строительное черчение и рисование. М., 1981.

   
   

3. ГОСТ ы ЕСКД. Издательство стандартов. 1984.

   
   

4. A.Valiev, F. Alimov va boshqalar. Geometrik chizmachilik. TDPU, metodik qo‘llanma, 2008.

   
   

5. А.Э. Жаббаров и Е.П. Пак. Геометрическое черчение. ТашИИТ, методическое указание, 2005.

   
   

6. И.Рахмонов ва бошқалар. Чизмачиликдан машқлар ва масалалар тўплами. Ўқув қўлланма., Тошкент, 1988.