Mavzu: Arslonquyruq turkumi turlarini aniqlash usullari

Mavzu: Arslonquyruq turkumi turlarini aniqlash usullari.

Dars maqsadi: Talabalarda arslonquyruq turkumi turlarini aniqlash usullari ko’nikmalarini shakillantirish.

• Dars maqsadi: Talabalarda arslonquyruq turkumi turlarini aniqlash usullari ko’nikmalarini shakillantirish.
• Identiv o’quv maqsadlari:
• Arslonquyruq turkumi turlari to’g’risida ma’lumot bera oladi.
• Arslonquyruq turkumi turlarini aniqlash usullarini biladi.
• Kerakli jihoz va materiallar: o’simliklar aniqlagichi, gerbariylar, rasmlar, lupa, slaydlar.

Ishni bajarish tartibi:

• Ishni bajarish tartibi:
• Leonurus L turkumi turlarini sistematik tahlil qiling.
• O’rganilgan Leonurus L turkumi turlarini aniqlagich yordamida aniqlang.
• Aniqlagich yordamida aniqlagan turkum turlariga morfologik ta’rif bering.
• Turkum vakillarining geografik tarqalishini ko’rib chiqing.
• Respublikamizda farmatsevtika sanoatida qo’llaniladigan Arslonquyruq turkumi turlari dorivorlik xususiyati haqida ma’lumot to’plang.
• Turkum vakillarining vegetativ va generativ organlarini chizing.

Arslonquyruq labguldoshlar (Labiatae) oilasiga mansub, bo’yi 50-150 sm ga yetadigan ko’p yillik va bir yillik o’tlar turkumi.14 turi ma’lum.

Arslonquyruq labguldoshlar (Labiatae) oilasiga mansub, bo’yi 50-150 sm ga yetadigan ko’p yillik va bir yillik o’tlar turkumi.14 turi ma’lum.

L. chaituroides L. deminutus

L. incanus L. kuprijanoviae 

L. mongolicus L. nuristanicus

L. panzerioides L. pseudomacranthusL. pseudopanzerioides L. pubescens 

L. royleanus L. tibeticus 

L. turkestanicus L. urticifolius 

O’rta osiyoda 4 ta turi o’sadi. Turkum vakillari poyasi bir nechta, tik o’suvchi, shoxlangan, to’rt qirrali. Barglari tuxumsimon bo’lib, besh bo’lakka qirqilgan, yuqoridagilari cho’ziq ellipssimon, uch bo’lakka qirqilgan bo’lib, poyasi bilan shoxlarida bandi yordamida qarama-qarshi o’rnashgan. Pushti yoki pushti binafsha rangli, besh bo’lakli, ikki labli gullari o’simlikning yuqori qismidagi barglari qo’ltig’ida xalqa shaklida joylashib,boshoqsimon to’pgulni hosil qiladi. Mevasi-to’rtta yong’oqcha. Iyun – avgust oylarida gullaydi, mevasi iyul-sentabirda

O’rta osiyoda 4 ta turi o’sadi. Turkum vakillari poyasi bir nechta, tik o’suvchi, shoxlangan, to’rt qirrali. Barglari tuxumsimon bo’lib, besh bo’lakka qirqilgan, yuqoridagilari cho’ziq ellipssimon, uch bo’lakka qirqilgan bo’lib, poyasi bilan shoxlarida bandi yordamida qarama-qarshi o’rnashgan. Pushti yoki pushti binafsha rangli, besh bo’lakli, ikki labli gullari o’simlikning yuqori qismidagi barglari qo’ltig’ida xalqa shaklida joylashib,boshoqsimon to’pgulni hosil qiladi. Mevasi-to’rtta yong’oqcha. Iyun – avgust oylarida gullaydi, mevasi iyul-sentabirda

yetiladi – to’rta yong’oqcha,

Arslonquyruq turlari Kavkaz G’arbiy Sibirdagi axoli yashaydigan joylarga yaqin yerlarda, bo’sh yotgan va tashlandiq joylarda ekinzorlarda va boshqa joylarda uchratishimiz mumkun,

Tibbiyotda Arslonquyruqning ikki turi:

Besh bo’lakli Arslonquyruq- L,quinquelobatus

Oddiy Arslonquyruq- L,cardiaca qo’llaniladi

Tibbiyotda Arslonquyruq turlarining yer ustki qismi ishlatiladi. O’simlik gullagan davrida poyasining yuqori qismi 30-40sm uzinlikda uroq bilan o’rib olinadi va soya joyda quritiladi.

Leonurus sibiricus 

Leonurus deminutus

Turkum vakilarining yer ustki qismi tarkibida alkaloidlar, saponinlar – oshlovchi va boshqa moddalar bor. Damlama va nastoykasi yurak, gipertoniya kasalliklari, asabiylikda tinchlanti-ruvchi dori sifatida qo‘llaniladi. 

Turkum vakilarining yer ustki qismi tarkibida alkaloidlar, saponinlar – oshlovchi va boshqa moddalar bor. Damlama va nastoykasi yurak, gipertoniya kasalliklari, asabiylikda tinchlanti-ruvchi dori sifatida qo‘llaniladi. 

Toshkent, Samarqand va Surxondaryo viloyatlaridagi tog‘li yerlarda 2 turi uchraydi. Shundan Turkiston A. (L. turcestanicus) ni xalq yuqoridagi kasalliklarni davolashda ishlatib kelgan.

Nazorat savollari:

• Nazorat savollari:
• Arslonquyruq turkumi turlari bir-biridan qaysi belgilariga ko’ra farqlanadi?
• Arslonquyruq turkumi vakillari Respublikamizning qaysi hududlarida o’sadi?
• Leonurs L turkumining qaysi turlari dorivorlik xususiyatiga ega?
• Chizmadagi o’simlik nomini toping?
• Chizma asosida harflar bilan ajratilgan qismlarni nomlab chiqing?