Mavzu: Antiseptik va dezinfekstiyalovchi dori vositalari. Ta’lim berish texnologiyasi

5.2. Mashgulot mazmuni

Antiseptik va dezinfekstiyalovchi moddalar.

Antiseptik vositalar - teri, shilliqqavatlar, yara yuzasida joylashgan mikroorganizimlarni bartaraf etish uchun qo’llaniladi. Ular mikroorganizimlarga bakteriostatik (ko’payishni to’xtatish) yoki bakteriostid (xalok etish) ta’sir ko’rsatadilar va shu tufayli infekstion jarayonni oldini oladilar, uni rivojlanishga to’sqinlik qiladilar, uni to’xtadilar. Bunday vositalar maҳalliy ta’sir etib infekstiya o’chogini bartaraf etganligidan davolash ta’siriga ҳam egadirlar. Ba’zi moddalar mikroorganizmlar protoplazmasidagi oqsillarni denaturastiyaga uchratadilar, ya’ni bakteriostid ta’sir ko’rsatadilar. Bunday vositalarni dezenfekstiya-vositalari deb ataladi. Dezinfekstiya vositalari-tashqi muҳitdagi (bemorlarning atrof muҳiti, xonalar, bemorlarning kiyimi, buyumlari va ҳokozo.) patogen mikroorganizimlarni xalok etish uchun qo’llaniladi. Natijada infekstiya tarqalishini oldi olinadi (profilaktika). Bunday vositalar tanlab ta’sir qilish xossasiga ega bo’lmaganliklaridan inson organizimi to`qimalarini jaroҳatlashlari mumkin.

Antiseptik va dezinfekstiya vositalari aniq chegaralash mushkul, chunki ularning ko’pchiligi kichik konstentrastiyalarda anteseptik ta’sir ko’rsatsa, katta konstentrastiyalarda dezinfekstiyalovchi ta’sir ko’rsatadilar.

Dezinfekstiyalovchi vositalar quydagi talablarga javob berishlari kerak:

• 
  kuchli va tez rivojlanadigan bakteriostid ta’sirga ega bo’lishlari kerak;
  
• 
  dezinfekstiyalanuvchi predmentlarga zararli, shikastlovchi ta’sir ko’rsatmasliklari kerak;
  
• 
  insonlar va uy ҳayvonlari uchun zararsiz bo’lishlari kerak;
  
• 
  tannarxi arzon bo’lishi kerak;
  

Anteseptik va dezinfekstiyalovchi vositalar bundan tashqari quydagi xossalarga ega bo’lishlari kerak:

• 
  latent davri qisqa bo’lishi kerak (ya’ni ҳalokatli ta’siri qisqa vaqtda yuzaga chiqishi);
  
• 
  biologik substratlar (balg’am, najas, peshob va ҳokozo.) bilan aalashganda o’zining faolliklarini yo`qotmasligi kerak ;
  
• 
  turg’un kimyoviy birikma bo’lishi kerak;
  

• 
  iloji boricha odam tanasiga surilmaydigan yoki rezorbtiv ta’sirga ega bo’lmasliklari kerak;
  
• 
  noxush xidga ega bo’llmasliklari kerak;
  

Antiseptik vositalarni faolligini fenol koefistenti bilan baҳolanadi.Bu bir xil antimikrob ta’sir ko’rsatuvchi fenol konstentrastiyasining sinalyotgan antiseptik konstentrastiyayasiga nisbati. Kimyoviy tuzilishlariga qarab dezinfekstiyalovchi va antiseptik moddalar quydagi guruҳlarga bo’linadilar:

• 
  Detergentlar-sterigel.
  
• 
  Nitrofuran-unumlar-furastillin.
  
• 
  Fenol va uning ҳosilalari-toza fenel, rezorstin, kayn qora moyi.
  
• 
  Bo’yoqlar-brilliant yashili, metilen ko’ki, etakridin laktat.
  
• 
  Galogen saqlovchi moddalar-xlorgeksidin, xloraminB, yodning spirtli eritmasi.
  
• 
  Ogir metal tuzlari-simob ikki xlorid, simobning sariq oksidi, Kumush nitrat, mis sulfat, rux oksid, rux sulfat.
  
• 
  Oksidlovchilar-vodorod pereksining eritmasi, kaliy permanganat.
  
• 
  Aldegid va spirtlar-formaldegid eritmasi, etil spirti.
  
• 
  Kislota va ishqorlar-bor kislotasi, amiak eritmasi (novshadil).
  

SERIGEL-detergent, sintetik modda bo’lib yuqori darajali satx faolligiga ega bo’lganligidan kuchli yuvish (tozalash) va anteseptik xossaga ega. (de tergeo –yuvish, tozalash). Sterigel tarkibida kationli detergent-stetil piridiniy xlorid bo’lib, mikroorganizimlarning xujayra-qobigi sirt tarangligini o’zgartirib uni o’tkazuvchanligini buzadi. Ko’pgina bakteriyalar va zamburug’larga xalokatli ta’sir etadi.

Qo’llanilishi: jarroҳ qo’lini, idish tovoqlar, asbob va anjomlarni dezinfekstiyalash. Odatdagi konstentrastiyalarda to`qimalarga salbiy ta’sir etmaydi. Lekin anionli detergentlar (oddiy sovun) va organik birikmalar bilan aralashsa faolligi keskin susayadi.