Мавзу: Акциз солиƒи ва унинг бюджет даромадини шакллантиришдаги тутган урни

3-jadval 
Egri soliqlar bo’yicha daromadlar tarkibida aktsiz solig’ining 
salmog’i dinamikasi (foizda)
16
 
Ko’rsatkichlar 
2009 yil
2010 yil
2011 yil
2012 yil
Egri soliqlar 
100 
100 
100 
100 
Aktsiz solig’i 
29.1 
31.4 
28.6 
27.8 
 
Jadval ma’lumotlarini tahlil etar ekanmiz, oxirgi yillarda aktsiz solig’idan 
tushumlar salmog’i turlicha ulushlarga egaligini kuzatish mumkin. Jumladan, 
2009 yilda aktsiz solig’ining budjetning egri soliqlar bo’yicha daromadlardagi 
ulushi 29.1 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2010 yilda 31.4 foizni tashkil etgan, ya’ni 
o’sganini ko’rish mumkin, 2011 yilda esa ularning salmog’ini kamayib, 28.6 
foizni tashkil etganini ko’rish mumkin, 2012 yil ko’rsatkichlarida esa uning 
ulushi 27.8 foiz bo’lgan. Umuman olganda aktsiz solig’i bo’yicha tushumlar 
barqarorlik tendentsiyasiga egadir. 
Yuqoridagi jadval ma’lumotlari diagrammada quyidagi ko’rinishga ega 
bo’ladi: 
16
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlariga ilovalar. 

---

25 
 
3-diagramma. Egri soliqlar bo’yicha daromadlar tarkibida aktsiz solig’ining 
salmog’i dinamikasi (foizda)
17
 
Davlatimiz o’z mustaqilligiga erishganidan so’ng u o’z yo’lini tanladi. Bu 
yul hozirgi rivojlangan davlatlar borayotgan bozor iqtisodiyotidir. Hozirgi kunda 
davlatimiz boshidan bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o’tish davrini 
boshidan kechirmokda. Rivojlangan davlatlar tajribasidan bizga ma’lumki, 
bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida egri soliqlarning rolini oshirish juda 
muhimdir, chunki katta miqdordagi mablag’ni topish uchun uni to’g’ridan - 
to’g’ri soliq to’lovchidan (yuridik yoki jismoniy shaxsdan), uning daromadidan 
undiradigan bo’lsak, u holda u bunday soliq yukini ko’tara olmaydi. Oxir 
oqibatda inqirozga uchraydi. Shuning uchun bu mablag’ni tovar (ish, 
xizmat)larni iste’mol qiluvchilar elkasiga ma’lum bir vaqtgacha (bozor 
munosabatlariga o’tib olguncha) yuklasak maqsadga muvofiq bo’ladi. 
Endi M.Ulug’bek tuman budjeti daromadlarida aktsiz solig’i tushumlarini 
tahlil etsak: 
17
M.Ulug’bek tuman DSI hisobot ma’lumotlari asosida tayyorlandi. 

---

26