Мавзу: Акциз солиƒи ва унинг бюджет даромадини шакллантиришдаги тутган урни

jadval

“BOBUR OIL SERVIS” MChJining neft mahsulotlari bo'yicha aktsiz solig'ining hisob-kitobi²⁶

	Tayyor mahsulot nomi	Soliq solinadigan baza		Aktsiz solig'ini hisoblash uchun soliq solinadiga n baza (tonna)	Aktsiz solig'i stavkasi, 1 tonna uchun so'mda	Budjetga to'lanishi lozim bo'lgan aktsiz solig'i summasi (so'm)		Kamaytiri lishi, qo'shimc ha to'lanishi kerak bo'lgan aktsiz solig'i summasi (so'm)
		jami (tonna)	shu jumladan:
			Realizatsiya qilingan mahsulot hajmi			hisoblangan	o'n kunlik to'lovlar bilan to'langan
I o'n kunlik	Motor moyi	1.4	1.4	1.4	207000	289800		289800
II o'n kunlik	Motor moyi	0.26	0.26	0.26	207000	53820		53820
III o'n kunlik	Motor moyi	7.12	7.12	7.12	207000	1473840		1473840
Jami, oy uchun		8.78	8.78	8.78		1817460	1790736.6	26723.3
I o'n kunlik	Motor moyi	0.49	0.49	0.49	207000	101430	2155652.8	-2054222
II o'n kunlik	Motor moyi	0.18	0.18	0.18	207000	37260		37260
III o'n kunlik	Motor moyi
Jami, oy uchun		0.67	0.67	0.67		138690	2155652.8	-2016962
I o'n kunlik	Motor moyi	0.24	0.24	0.24	207000	49680		49680
II o'n kunlik	Motor moyi	0.58	0.58	0.58	207000	120060		120060
III o'n kunlik	Motor moyi	0.46	0.46	0.46	207000	95220		95220
Jami, oy uchun		1.28	1.28	1.28		264960		264960
Jami, chorak uchun		10.73	10.73	10.73		2221110	3946389.5	-1725279

Jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, korxona hisobot davri uchun budjetga 3946389.5 so'm aktsiz solig'i summasini hisoblagan, shundan o'n kunlik to'lovlar bilan 3946389.5 so'm to'lagan, biroq budjetga 3946389.5 so'm ortiqcha to'lagan. Korxonaga 1725279 so'm soliq summasi budjetdan qaytarib beriladi.
Hisoblab chiqarilgan aktsiz solig'i summasi budjetga quyidagi muddatlarda to'lanadi:
• joriy oyning 13-kunidan kechiktirmay - joriy oyning birinchi o'n kunligi uchun;

• 
  joriy oyning 23-kunidan kechiktirmay - joriy oyning ikkinchi o'n kunligi uchun;
  
• 
  kelgusi oyning 3-kunidan kechiktirmay - hisobot oyining qolgan kunlari uchun.
  

Import qilinadigan aktsiz to'lanadigan tovarlar bo'yicha aktsiz solig'i tovarlarning bojxona rasmiylashtiruviga qadar yoki bojxona rasmiylashtiruvi vaqtida import qiluvchi tomonidan to'lanadi.
Aktsiz markalari bilan tamg'alanishi lozim bo'lgan import qilinadigan aktsiz to'lanadigan tovarlar bo'yicha aktsiz solig'i aktsiz markalari olinguniga qadar to'lanadi.
O'zbekiston Respublikasi hududida ishlab chiqariladigan, shuningdek uning bojxona hududiga import qilinadigan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda aktsiz markalari bilan tamg'alanishi shart. Bu haqda keyingi savolimizda batafsil to'xtalamiz.

2. 
   Aktsiz markalari va ularni qo'llashning maqsad va vazifalari.
   

O'zbekiston Respublikasida tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni ishlab chiqarish, import qilish, saqlash, tashish va sotish ustidan davlat nazoratini o'rnatish, shuningdek, mazkur tovarlarni yashirin tarzda ishlab chiqarilishi yoxud pinhona olib kelinishining oldini olish maqsadida O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O'zbekiston Respublikasi hududida tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarga aktsiz markalarini joriy etish tartibi to'g'risida” 1996 yil 14 avgustdagi 285-sonli qarori e'lon qilindi.
Mazkur qarorga muvofiq, O'zbekiston Respublikasida 1996 yil 1 oktyabridan boshlab ishlab chiqarilayotgan va uning hududiga olib kelinayotgan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni, pivodan tashqari, belgilangan namunadagi aktsiz markalari bilan majburiy markalash joriy etildi va ularni O'zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish, aktsiz markalarini yopishtirmagan holda tashish (xalqaro tranzitdan tashqari), saqlash va sotish taqiqlab kuyildi.
Aktsiz markalarini qo'llashning tartibiga doir 1996 yil 21 avgustda O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 275-son bilan ro'yxatga olingan “O'zbekiston Respublikasida tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarga nisbatan aktsiz markalarini qo'llanish tartibi to'g'risida”gi yo'riqnoma ishlab chiqildi va bu yo'riqnoma 1999 yilgacha amal qilib keldi. 1999 yildan boshlab O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 1999 yil 7 yanvarda 589-son bilan ro'yxatga olingan “O'zbekiston Respublikasida tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarga aktsiz markalarini qo'llash tartibi to'g'risida”gi yangi yo'riqnoma amalga kiritildi.
Mamlakatimizda aktsiz tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni ishlab chiqarish, import qilish, saqlash, tashish va sotish ustidan davlat nazoratini o'rnatish, shuningdek, aktsiz solig'ini to'liq yig'ib olish, mazkur tovarlarning yashirin tarzda ishlab chiqarilishining yoxud O'zbekiston Respublikasi hududiga olib kelinishining oldini olish maqsadida aktsiz markalari joriy etildi.
O'zbekiston Respublikasi hududida eksport uchun ishlab chiqarilgan yoki xalqaro tranzit maqsadida olib kelingan, aktsiz markalari bilan markalanmagan aktsiz tovarlarni O'zbekiston Respublikasi hududida sotish taqiqlanadi hamda aktsiz markalarini qalbakilashtirganlik uchun, shuningdek, qalbaki aktsiz markalarini sotganlik uchun O'zbekiston Respublikasining amaldagi qonuniga muvofiq jinoiy javobgarlik choralari qo'llaniladi.
Aktsiz tovarlar ishlab chiqaruvchi korxonalar aktsiz markalarining zarur miqdorini ularning turlari bo'yicha sotib olish uchun buyurtirilayotgan miqdordagi aktsiz markalarining butun summasini nominal qiymati bo'yicha respublika budjetiga to'laganlaridan keyin ro'yxatga olingan joydagi davlat soliq inspektsiyalariga buyurtma beradilar. Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri davlat soliq boshqarmalari hududlar bo'yicha tushgan arizalarni umumlashtirib, ularni har chorakda rahbariyatning imzosi bilan O'zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo'mitasiga belgilangan muddatda, ishlab chiqaruvchi korxonalar o'zlari buyurtirgan miqdordagi aktsiz markalarining nominal qiymatini to'laganliklarini tasdiqlovchi hujjat bilan yozma shaklda taqdim etadilar. Kelgusi yil uchun ariza bir yilga choraklar bo'yicha taqsimlangan holda beriladi.
Importchilar uchun, shu jumladan, aktsiz tovarlarni O'zbekiston Respublikasiga olib kelayotgan jismoniy shaxslar o'zlarining arizalarini Davlat bojxona qo'mitasining Korakalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar hududiy organlariga topshiradilar. Bunday organlar taqdim etilgan arizalar asosida yuqorida tilga olingan tartibga o'xshash tarzda aktsiz tovarlar uchun aktsiz markalariga yig'ma arizani tuzadilar va yozma ravishda rahbariyatning imzosi bilan Davlat bojxona qo'mitasiga taqdim etadilar. Kelgusi yil uchun ariza umuman bir yilga choraklar bo'yicha (yoxud importchilarning tegishli kontraktlari bo'yicha) taqsimlangan holda beriladi.
“Davlat belgisi” davlat ishlab chiqarish birlashmasida aktsiz markalarini bosib chiqarish uchun buyurtmalarni joylashtirish Davlat soliq qo'mitasi hamda Davlat bojxona qo'mitasi tomonidan amalga oshiriladi.
Aktsiz markalarini sotish davlat soliq inspektsiyalari va Davlat bojxona qo'mitasining Qoraqolpog'iston Respublikasi, viloyatlar va toshkent shahar hududiy organlari tomonidan Agrobankning mintaqaviy bo'linmalari orqali ana shu markalarni sotib olish uchun hisob-kitob arizaga ko'ra amalga oshiriladi.
Aktsiz markalari Agrobankning hududiy bo'linmalari tomonidan quyidagilarga beriladi:
■ tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni mahalliy ishlab chiqaruvchilarga - aktsiz markalarining nominal qiymatini to'lagandan sung;
tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni import qiluvchilarga - aktsiz markalarining nominal qiymatini va to'liq miqdorda aktsiz solig'ini to'lagandan sung.
Ishlab chiqaruvchilar va importchilar aktsiz markalarini nominal qiymati bo'yicha sotib olayotganligidan tushadigan pul mablag'lari respublika budjetiga kiritiladi va aktsiz solig'ini to'lashda aktsiz markalarining qiymati hisob-kitobga kiritilmaydi.
Aktsiz markalarining nominal qiymati “Davlat belgisi” davlat ishlab chiqarish birlashmasining hisob-kitoblari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. Aktsiz markalarining ishlab chiqarishga doir harajatlar O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi “Davlat belgisi” davlat ishlab chiqarish birlashmasi tomonidan ularning nominal qiymati doirasida respublika budjeti mablag'lari hisobidan koplanadi.
Aktsiz markalarini olish uchun ishlab chiqaruvchi korxonalar va aktsiz tovarlarni import qiluvchilar Davlat soliq inspektsiyasiga yoki Davlat bojxona qo'mitasining hududiy organlariga 3 nusxada ariza-hisob-kitobni taqdim etadilar. Ariza-hisob-kitobnining birinchi va ikkinchi nusxalari Davlat soliq inspektsiyasi yoki Davlat bojxona qo'mitasining hududiy organining “Aktsiz markalari uchun haq to'langan” degan shtampi bosilgan va Davlat soliq inspektsiyasi yoki Davlat bojxona qo'mitasining hududiy organi mas'ul shaxsining imzosi bilan tasdiqlangan holda xaridorga qaytariladi. Uchinchi nusxasi qayd etish va nazorat qilish uchun Davlat soliq inspektsiyasida yoki Davlat bojxona qo'mitasining hududiy organida qoladi.
Davlat soliq inspektsiyasining yoki Davlat bojxona qo'mitasining hududiy organining xodimi aktsiz markalarini sotib olish uchun ariza hisob-kitobni qabul qilish paytida xaridorni maxsus jurnalda ro'yxatga oladi. Ariza-hisob-kitobdan tashqari, ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar mablag'lar respublika budjetiga o'tkazilganligini tasdiqlovchi to'lov hujjatini Davlat soliq inspektsiyasiga yoki Davlat bojxona qo'mitasining hududiy organiga taqdim etadilar. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanish huquqiga ega bo'lgan va lekin bankda hisobvarag'i bo'lmagan jismoniy shaxslar (importchilar) aktsiz markalari uchun respublika budjetiga o'tkazish maqsadida Agrobankning tegishli hududiy bo'linmalariga naqd pul mablag'larini to'laydilar.
Import bo'yicha keltirilayotgan aktsiz tovarlarni aktsiz markalari bilan markalash importchilar tomonidan amalga oshiriladi.
O'zbekiston Respublikasining aktsiz markalari bilan markalanmagan aktsiz tovarlarni O'zbekiston Respublikasi hududida sotib olish va sotish man etiladi.

3.