Mavzu: Agressiv xulq atvor

Mavzu: Agressiv xulq atvor

Agressiya (lotincha aggressiō - hujum) - bu odamlarning hayotiy me'yorlariga zid bo'lgan, hujum ob'ektlariga zarar etkazadigan, odamlarga jismoniy, ma'naviy zarar etkazadigan yoki ularga psixologik noqulaylik tug'diradigan motivatsiyalangan buzg'unchi xatti-harakatlar. Ushbu fenomenning ta'rifiga turli xil yondashuvlar mavjud. Ulardan bir nechtasini quyida ko’rib chiqamiz: Normativ yondashuvga ko’ra tajovuzning ta'riflarida uning noqonuniyligiga, ijtimoiy me'yorlarga "ziddiyat"iga alohida urg'u beriladi. O. Martynova tajovuzkorlikni “jamiyatda odamlarning hayotiy me’yorlari va qoidalariga zid bo‘lgan maqsadli buzg‘unchi xulq-atvor” deb ta’riflaydi.

“Jinoiy agressiya” atamasi ham me’yoriy yondashuv doirasida ta’riflanadi va “boshqa tirik mavjudotga qasddan jismoniy va ma’naviy zarar yetkazishga qaratilgan xulq-atvor, buning natijasida tajovuzkorning harakatlari jinoyat qonunchiligi normalariga zid keladi , garchi uning o'zi har doim ham jinoiy huquqiy faoliyat ob'ektiga aylanmasa ham“. (Д. Жмуров, 2005). T.Rumyantsevaning fikricha, , xatti-harakatni tajovuzkor deb atash uchun quyidagi agar ikkita majburiy shart mavjud bo’lishi kerak : a) jabrlanuvchiga zarar yetkazadigan oqibatlar yuzaga kelishi; b) xulq-atvor normalari buzilishi.

Chuqur psixologik yondashuvlar tajovuzning instinktiv xususiyatini tasdiqlaydi. Bunday yondashuvda, tajovuzkorlik har qanday shaxsning tug'ma va ajralmas xususiyati deb ta’riflanadi. Ushbu yondashuvning eng ko'zga ko'ringan vakillari psixoanalitik va etologik maktablardir. (К. Юнг, З. Фрейд, Г. Гартман, Е. Крис, К. Лоренц, Ардри, Моррис). -Psixoanaliz vakillari tajovuzni odamlarda "o'lim instinkti"ning namoyon bo'lishi bilan bog'laydilar (Tanatos, soya). -K. Lorentz "odamlardagi tajovuzkorlik, xuddi boshqa yuqori umurtqali hayvonlarda bo'lgani kabi, aynan bir xil spontan instinktiv istakdir" deb hisoblaydi. Undan tashqari, u o'zining "Agressiya" asarida ba'zi hayvonlarda "tajovuzkor" xatti-harakatlar o'z ko'rinishida jinsiy hatti harakatdan deyarli farq qilmasligini ta'kidlaydi.

Maqsadli yondashuvlar tajovuzkorlikning funksionalligi nuqtai nazaridan ta'riflarini o'z ichiga oladi. Shunday qilib, tajovuz muvaffaqiyatli evolyutsiya, o'zini o'zi tasdiqlash, hukmronlik qilish, moslashish yoki hayotiy resurslarni o'zlashtirish vositasi sifatida qaraladi. Shvab, Koeroglou tajovuzga "tananing jismoniy va aqliy yaxlitligiga tahdid soladigan barcha narsalarni yo'q qilishga yoki yengishga qaratilgan o'ziga xos yo'naltirilgan xatti-harakat" deb ta’rif beradi. X.Kaufmaning ta’kidlashicha, “agressiya – bu shaxslarning resurslardan o‘z ulushini olishga harakat qiladigan vosita bo‘lib, bu o‘z navbatida tabiiy tanlanishda muvaffaqiyatni ta’minlaydi”. E.Fromm yovuz tajovuzni “insonning boshqa tirik mavjudot ustidan mutlaq hukmronlik qilish” istagida ifodalangan hukmronlik quroli deb hisoblaydi. Ba'zida tajovuzkorlik inson gomeostazining ajralmas qismi sifatida qaraladi.