Mavzu: adabiyotda shakl va mazmun

Syujet va kompozitsiya.

Syujet voqealar va xarakterlarning o’zaro bog‘liqlikda rivojlanishi, tuyg‘ularning mantiqiy izchilligidir.

-Ekspozitsiya. Bu muhit va personajlar bilan tanishtirish, kitobxonni voqealarga olib kirish, qahramonlarni to’qnashuvlarga tayyorlashdir.

-Tugun. Masalaning qo’yilishi kelgusi to’qnashuvlarga sabab bo’ladigan muammolardir.

-Voqea rivoji. Voqealar, xarakterlar hamda munosabatlar ning rivojlanishidir.

-Kulminatsion nuqta. Voqealar rivojining yuksak nuqtasidir.

-Yechim. Voqea va to’qnashuvlarning oqibat natijasidir.

-Tugallanma epilog. Yechimdan keyingi qahramonlar holatidir.

Syujet tiplari:

-Xronikali syujet. Unda voqealar ketma-ketlikda beriladi («O’qituvchi» romani).

-retrospektiv syujet. Unda voqealar orqaga qaytuvchi tartibda beriladi.

-konsentrik syujet. Unda voqealar biror holatni tahlil qilish orqali beriladi. (U.Umarbekovning «Yoz yomg’iri» qissasi);

-assotsiativ syujet. Unda voqealar o’y-xayollar taassurotlar va xotira orqali beriladi. Birinchi qarashda uzuk-yuluk epizodlar birlashib, izchil voqealarga aylanadi. (Ch. Aytmatovning «Alvido, Gulsari» qissasi).

Kompozitsiya asarning ichki tuzilishidir. Undagi qismlar -syujet elementlari, portret, peyzaj, lirik chekinish, monolog, dialog, tasvir, bayon, obrazlar va syujet liniyalarining joylanishi va tartibidir qoliplash va qistirma hikoyalardir, ularning o’zaro muvofiqligi va mutanosibiligidir. Bu mutanosiblik esa asarning asosiy g‘oyasini yaxlit va aniq ochishga xizmat qiladi.