Mavzu: abbosiylar hukmronligi yillarida madaniy hayot

O`rganilganlik darajasi. O`zbekiston olimlari tomonidan mavzuga doir masalalar atroflicha yoritilgan. Xususan, Narshaxiyning “Buxoro tarixi”¹ , Hofiz Tanish al-Buxoriyning “Аbdullanoma”² , Ibn Xavqalning “Kitob surat al-ard” (Movarounnahr)³ nomli , Hudud-ul olam (Movarounnihr tavsifi)⁴ , Аbdulkarim as-Samʼoniyning “Аl-Аnsob Nasabnoma”⁵ nomli , Hasanxoja Nisoriyning “Muzakkiri ahbob” (Doʼstlar yodnomasi)⁶ kabi o’rta asr muarrixlari, F.Sulaymonova⁷, B.Abduhalimov⁸, Hoji Ismatulloh Abdulloh⁹, A.Murodov¹⁰, U.Uvatov¹¹, М.Хайруллаев¹², А.Muhammadjonov¹³, R.Shamsutddinov, Sh.Karimovlarning¹⁴, M.Juraev, R.Nurullin, S.Kamolov¹⁵ , va boshqa olimlar musulmon madaniyatini tadqiq etishga muhim hissa qo`shganlar. Rossiyalik sharqshunoslar orasida esa arab-musulmon madaniyatining shakllanishi va rivojlanishi bilan bog`liq masalalar, asosan, V.V. Bartold¹, O.G. Bolshakov², I.M.Filshtinskiy³, L.G.Landa⁴, T.A.Chistyakova⁵, T.Y.Irmiyayeva⁶, K.P.Matviyev⁷, M.V.Sokolovalarning⁸ asarlarida o`z ifodasini topgan.
Bu o`rinda F.Sulaymonovaning “Sharq va G`arb” monografiyasida arab-musulmon madaniyatini yaxlit holda tadqiq etganligini alohida ta`kidlash zarur. Shuningdek, B.Abduhalimovning “Bayt al-Hikma va Markaziy Osiyo olimlarining Bag`doddagi ilmiy faoliyati” kitobida o`rta asr manbalarida saqlangan “Bayt al-Hikma” haqidagi ma`lumotlar jamlangan, ular ilk bor atroflicha yoritilib, mazkur ilmiy markazning tashkil topishi, tarkibiy tuzilishi, vazifalari va taraqqiyoti haqida so`z yuritiladi.
So`nggi yillarda “Ma`naviyat yulduzlari” nomi bilan chop etilgan va yuzga yaqin Markaziy Osiyolik buyuk siymolar, allomalar va adiblar haqida ma`lumotlarni o`z ichiga olgan bio-bibliografik asarni mamlakatimizda ushbu turkumdagi tadqiqotlarning eng yirigi sifatida baholash mumkin. Kitobda ming yildan ortiq vaqt (IX-XX) oralig`ida yashab, ijod etgan mashhur kishilarning hayoti va ilmiy merosi bayon qilinadi<sup>9</sup>.
Shveytsariyalik sharqshunos olim Adam Mets o`zining IX-X asrlarda musulmon Sharqida yuz bergan madaniy rivojlanishning tarixiga bag`ishlangan “Musulmon renessansi<sup>10</sup>” asari bilan mutaxassislarga yaxshi tanish. Asarda muallif ko`zlagan asosiy g`oya – IX-X asrlarning musulmon Sharqidagi Uyg`onish (Renessans) davri ekanini ko`rsatishga intilish deyish mumkin; shuning uchun ham u o`z asarini “Musulmon Renessansi” deb ataydi. Adam Metsning kitobi Sharq xalqlari ijtimoiy hayotining deyarli barcha qirralarini tarixiy manbalar asosida yoritib beruvchi muhim fundamental tadqiqot hisoblanadi.