Mavzu №7 : Bolalarda qon yaratish a’zolarini anatomo-fiziologik hususiyatlari. Qon yaratish tizimini ko’rikdan o’tkazish, palpatsiya: periferik va mezenterial limfa tugunlari

qon hosil bo’lishining shu davrlariga mos ravishda  Hb ning uch tipi mavjud: 

Embrional  — HbR ( « primitiv » so’zidan — qadimiy); 

Fetal  — HbF («fetus » —so’zidan homila); 

Hb kattalar tipi  — NA ( « adult » —kattalarniki). 

NR  va  HbF  larning  muxim  fiziologik  xususiyati  —  ularning  kislorod  bilan  birikishi 

yuqoriligidir.  Buning  yordamida  homila  ichi  davrida  homilaning  kislorod  bilan 

ta’minlanishi  osonlashadi. HbF bola tug’ilgan paytda umumiy qondagi Hb ning 60—

85% ini tashkil etadi. U asta – sekinlik bilan HbA bilan almashinadi. 1 yoshda HbF 

miqdori 15%, uch yoshda esa uning miqdori normada 2 % dan oshmaydi. 

Bola tug’ilgandan so’ng jigarda qon hosil bo’lishi to’xtaydi, taloq esa qizil qatordagi 

xujayralarni, granulositlarni, megakariositlarni hosil qilishi to’xtab, limfosit, monosit 

hosil  qilish  faoliyati  saqlanadi,  shuningdek  qariyotgan  yoki  zararlangan  eritrosit  va 

trombositlarni parchalaydi. 

                                           

1

 N.A.Geppe Bolalar kasalliklari propedevtikasi Moskva 2008y 349bet  

---

 

2 

Homiladan tashqari davrda limfositlardan tashqari qonning barcha shakl elementlarini 

hosil qiluvchi asosiy a’zo qizil suyak ko’migi bo’lib qoladi.  

YAngi  tug’ilgan  chaqaloqlarda  yassi  va  naysimon  suyaklar  ichi  qizil  suyak  ko’migi 

bilan  to’lgan  bo’ladi.  Bu  bolalarning  suyak  ko’migini  punksiya  qilishda  axamiyatga 

ega.  

Suyak ko’migini olish uchun odatda quyidagi soxalar punksiya qilinadi:  

YAngi tug’ilgan chaqaloqlarda  — tovon suyagi; 

1 yoshgacha bolalarda  — katta boldir suyagining epifizi; 

Katta yoshdagi bolalarda — yonbosh suyagi qirrasi. 

To’sh suyagi punksiyasi xozirgi paytda deyarli ishlatilmaydi. 

Hayotining birinchi oylaridanoq qizil suyak ko’migi sekin – asta yog’li (sariq) suyak 

ko’migi bilan almashinadi va 12-15 yoshlarda qon hosil bo’lishi faqat yassi suyaklarda 

saqlanadi.  

Periferik qonning yetilgan xujayralari qizil suyak ko’migida yetilayotgan ajdodlaridan 

rivojlanadi.  

qon  hosil  qiluvchi  o’zak  xujayra  (Stvolovaya  krovetvornaya  kletka  (CFU-blast))  —

qonning barcha shakl elementlarining boshlang’ichi xisoblanadi.  

qizil  suyak  ko’migidan  chiqqan  xujayralar  funksional  o’zgarishda  davom  etaveradi. 

Sekin  –  asta  ularning  tarkibi  o’zgaradi,  xujayralarning  fermentativ  faolligi  pasayadi, 

xujayralarning o’zi esa qariydi, makrofaglar bilan parchalanadi va utilizasiya qilinadi. 

Tomir ichidagi etilgan qon xujayralarining yashash davri:  

Eritrotsitlar  — taxminan 120 kun; 

Trombotsitlar  — 9—11 kun; 

Neytrofillar —14 kun; 

Limfotsitlar  — bir necha sutkadan bir necha yilgacha; 

Eozinofillar  — 8—12 kun; 

Monotsitlar  qonda 12  soat  atrofida sirkulyatsiya  qiladi,  keyin to’qimalarga  kiradi  va 

makrofaglarga aylanadi.