Mavzu №7 : Bolalarda qon yaratish a’zolarini anatomo-fiziologik hususiyatlari. Qon yaratish tizimini ko’rikdan o’tkazish, palpatsiya: periferik va mezenterial limfa tugunlari

TEKShIRISh USULI

4

 

Shikoyatlarni to’plash 

Ko’p uchraydigan shikoyatlarga quyidagilar kiradi: 

− qon ketishi; 

− qon quyilishi; 

− limfatik tugunlar kattalashishi; 

− teri qoplami va shilliq qavatlarining oqarishi; 

− ossalgiya–suyaklardagi og’riq; 

Umumiy tarzdagi shikoyatlar: 

− gipertermiya; 

− bosh og’rig’i, bosh aylanishi; 

− toliqish, zaiflik; 

− xotira  buzilish; 

− ishtahaning yomonlashuvi; 

− jismoniy yuklama paytidagi hansirash; 

Kasallik anamnezi 

Kasallik anamnezini yig’ayotganda quyidagilarga e’tibor qaratish kerak: 

                                           

4

 D.T.AShurova Bolalar kasalliklari propedevtikasi 2018y 370bet 

---

 

12 

− kasallik alomatilari paydo bo’lgan dastlabki kunni aniq belgilash, ularning 

paydo bo’lish sabablari, ayniqsa qon ketishi va qon quyilishi (beixtiyor, jiddiy 

yoki tashqi jarohatlanish ta’sirida,zarba olish oqibatida, oftob urishi, jismoniy 

zo’riqish); 

− patologik simptomlar dinamikasini surishtirish (yangi elementlar qachon paydo 

bo’lganligi, birdaniga yoki ketma-ket); 

− o’tkazilgan muolajani aniqlash,jumladan,qabul qilingan dori vositalari dozasi va 

muddati, ularning samaradorligi; 

− ehtimoliy laboratoriya va boshqa tekshirish usullari natijalari bilan tanishish; 

−  agar  kasallik  takrorlangan  va  uning  navbatdagi  kuchayishi  bo’lsa,  oldingi 

o’xshash holatlar, ularning davomiylik vaqtini aniqlash bilan birga klinik belgilari, 

o’tkazilgan muolaja va h.k. so’rab-surishtirilishi kerak. 

Ko’rik 

Tashqi ko’rik o’tkazish paytida quyidagi belgilar aniqlanadi: 

– bemorning holatti (faol, passiv, majburiy); 

– qon ketishi–uning lokallashuvi, jadalligi, davomiyligi 

Teri qoplami rangi: 

−  rangi  o’chganligi–  eritrotsitlar  va  gemoglobinlar  miqdori  kamayishi  natijasi; 

terining tez oqarib ketishi– kuchli  qon oqishi; 

− jazavaga tushish – giperbilirubinemiya  paydo bo’lishi oqibatida patogen kelib 

chiqishining  namoyon  bo’lishi.  Birinchi  navbatda  bilirubinofilli  to’qimalar  deb 

ataluvchi–  sklerlar,  qattiq  tanglay  shilliq  qavati,  kaftlar  terisi,  oyoq  kaftlari, 

ko’raklar oralig’i sarg’ayishi kuzatiladi; 

− sianoz– ushbu kasallik mavjudligida lokalizatsiya qilish lozimligiga ko’rsatma 

beriladi, masalan, anemiyasi mavjud bolalarda ko’pincha periorbital sianoz bo’ladi; 

−  albinizm,  leykizm  –  normal  tug’ma  pigmentatsiya  yo’qligi, birinchi navbatda, 

sochlar va qovoqlarning rangsizlanishida namoyon bo’ladi. Kamdan-kam hollarda 

teri pigmentatsiyasi, bu holat to’liq albinizm deb ataladi (bunday shaxslar albinos 

deb atalishadi). Bu kamdan-kam uchraydigan nasldan-naslgao’tadigan 

qon kasalliklaridan biri hisoblanadi; 

− olcha-qizilrangi–politsitemiyaalomati: 

− yashilsmion rang–leykozning tashqi alomati. 

Dog’  shaklidagi  toshma–  bu  darajasi  va  tig’izligi  buzilmagan  holda,  aniq 

chegaralarda teri ranginingo’zgarishi. Ko’pgina qon kasalligiga xos bo’lgan dog’lar 

ko’p  hollarda  gemorragik  kelib  chiqishning  o’ziga  xos  belgisi  hisoblanadi,  ya’ni 

ularning paydo bo’lishiga qon quyilishi sabab bo’ladi. 

Hajmiga ko’ra dog’lar quyidagicha nomlanadi: 

•petexiyalar—kichik hajmdagi, nuqtasimon taxminan 1–2mmga teng qon quyilishi; 

•to’q qizilrangli dog’lar—hajmi 2–5mm li, odatda dumaloq shaklda uchraydi; 

•ekximozlar (eskicha ko’karish, momataloq) -hajmi 5mmli, noto’g’ri shaklda qon 

quyilishi; 

-dog’larning lokallashishi, shu jumladan, ularning simmetriklik xususiyati bor yo 

yo’qligi; 

-qon  quyilishi  rangi–qizil  rang  yangiligi,  keyin  ular  ko’k  va  jigarrang  bo’lib  bir 

necha kundan so’ng salat tus va sariq rang kasb etadi. 

---

 

13 

- dog’larning soni– agar ular bir nechta bo’lsa, aniq soni ko’rsatiladi; toshmalarning 

soni  ko’p  va  hisoblash  imkoni  bo’lmasa,  toshmalar  soni  ko’p  miqdorda  deb 

yoziladi. 

Bayon  qilingan  dog’lar,  ko’rsatib  o’tilganidek,  qon  quyilishi  natijasida  paydo 

bo’ladi.  Biroq  ko’plab  patologik  holatlar  mavjud,  ko’pincha  infeksion,  ularning 

klinik  alomatlari  ko’p  holatlarda  1–2  mm  dan  to  1–2  sm  gacha  bo’ladigan 

dog’lardir,  ayrim  hollarda  katta  hajmdagilari  ham  uchraydi.  Ikkala  guruhdagi 

dog’lar ham tashqi jihatdan juda o’xshash bo’ladi, ammo ularning tashkil bo’lish 

mexanizmi  turlicha;  infeksion  kasalliklar  asosida  (qizamiq,qizilcha  va 

boshq.)yallig’lanish  jarayoni  yotadi  va  ushbu  fonda  terining  qon  tomirlari 

kengayishi  kuzatiladi,  bu  esa  terining  dog’lar  ko’rinishidagi  qizarishini  vizual 

aniqlash imkonini beradi: 

− enantema—shilliq qobiqchalardagi toshmalarning umumiy nomlanishi; 

− gemorragiya – ko’rish mumkin bo’lgan shilliq qobiqlar va terining har qanday 

yuzasida paydo bo’ladigan qon quyilishi; 

− gematoma—teri osti hujayralari, mushak to’qimalari, qorin bo’shlig’i orqasi va 

boshqa qismlarda quyilgan shishsimon qon yig’ilishi; 

−  Gemartrozlar—bu  qon  quyilishlar  yoki  bo’g’imlardagi  gematoma.  Periferik 

limfatik  tugunlar  jiddiy  kattalashganda  ularni  vizual  ravishda  aniqlash  imkoni 

bo’ladi (leykoz alomati; limfogranulematoz); 

– qorin chiqishi jigar va qorataloq kattalshuvi alomati bo’lishimumkin.