Mavzu №5 Statistik tadqiqotni tashkil

Standartlashtirish usuli  

Biror bir xodisani o'rganish, uni bir necha  majmualardagi 

kattaliklarini taqqoslash uchun  odatda intensiv 

ko'rsatkichlardan foydalanishadi, ammo ko'pincha  intensiv 

ko'rsatkichlarga o'rganilayotgan majmualarning tarkibi ta'sir 

ko'rsatadi. 

Bir necha  majmualardan olingan biror bir xodisaning 

kattaliklarini o'zaro taqqoslash va majmualar tarkibini  

taqqoslanayotgan ko'rsatkichlarga  ta'mirini yo'qotish uchun 

sanitariya statistikasida standartlash usuli qo'llaniladi 

Standartlash usuli yordamida xar-xil majmualardagi bir xil 

xodisaning kattaliklarini bir-biriga taqqoslash uchun shartli 

standart ko'rsatkichlar xisoblanadi.  

---

Standart ko'rsatkichlar majmualar tarkibi 

bir xil  bo'lganda taqqoslanayotgan  

intensiv ko'rsatkich qayerda ko'p bo'lishini 

ko'rsatib beradi, ammo qanchaga ko'p 

ekanligini ko'rsatmaydi. Chunki standart 

ko'rsatkichlar shartli hisoblanib, ularning 

kattaligi qabul qilingan standartga bog'liq. 

---

Standart ko'rsatkichlarni hisoblashni 

bir necha xil usullari mavjud:  

1. To'g'ri 

2. Bevosita 

3. Teskari 

4. Ko'p omilli 

---

To'g'ri usul o'rganilayotgan muxitning va xodisaning 

tarkibi ma'lum bo'lganda qo'llaniladi 

Bilvosita usul  muxitning tarkibi ma'lum bo'lib, 

xodisaning tarkibi ma'lum bo'lib, xodisaning tarkibi 

noma'lum bo'lganda qo'llaniladi. 

Teskari usul  xodisaning tarkibi ma'lum, muxitning 

tarkibi noma'lum bo'lganda qo'llaniladi. 

Ko'p omilli    o'rganilayotgan xodisaning  kattaligicha bir 

vaqtning  o'zida bir necha omil ta'sir etayotganda (yosh 

jins, ish staji) ularning ta'sirini yo'qotish uchun 

ishlatiladi. 

---

Ko'pincha standart  ko'rsatkichlarni 

xisoblashning to'g'ri usuli 

qo'llaniladi. To'g'ri usulni  

xisoblashning  4 bosqichi 

mavjuddir. 

---

Birinchi bosqich   xar bir  solishtirilayotgan 

majmuaning barcha guruhlari  bo'yicha  intensiv  

ko'rsatkichlari hisoblash. 

Ikkinchi bosqich  standartni tanlash va xisoblash 

 Uchinchi bosqich  xar bir standart uchun 

kutilayotgan kattaliklarni xisoblash. 

To'rtinchi bosqich  standart ko'rsatkichlarni 

hisoblash 

---

Tibbiyotda va eksperimental laboratoriyalarda kuzatilishlar va 

tadqiqot ishlari ko'pincha tanlab olingan majmuada o'tkaziladi. 

Majmua qanchalik puxtalik bilan tanlab olinmasin, u general 

majmuaga qanchalik o'xshash bo'lmasin bari bir tanlab olingan 

majmua general majmuadan  farq qiladi, demak tanlab olingan 

majmuadan olingan nisbiy va o'rtacha qiymatlar general 

majmuadan olinishi mumkin bo'lgan kattalaiklardan farq qiladi. 

Shuning uchun xam bir qism tanlab olingan xodisalarni o'rganish 

orqali, jami xodisalar va ularning qonuniyatlari haqida to'g'ri 

xulosa  chiqarish uchun tadqiqot natijasida olingan ko'rsatkichlarni 

aniqligiga baho berish talab qilinadi. 

Ko'rsatkichning aniqlik darajasini o'lchaydigan kattalik uning 

xatoligi xisoblanadi. 

---

Ko'rsatkichning xatoligi, tanlab olingan majmuadan 

olingan kattalik (nisbiy yoki o'rtacha) general 

majmuadan olinishi mumkin bo'lgan kattalikdan 

qanchaga farq  qilishini ko'rsatadi. 

- nisbiy qiymatlarning o'rtacha xatosini xisoblash 

formulasi: 

- O'rtacha arifmetik qiymatning o'rtacha 

xatoligini topish formulasi;  

---

Tibbiyotda ko'pincha taqqoslanayotgan ikki ko'rsatkich 

orasidagi farqning haqiqiyligiga baho berish talab 

etiladi: 

• - Nisbiy miqdorlar uchun: 

• - o'rta miqdorlar uchun:  

---