Мавзу-3: Давлат инвестиция дастури

4. Regionlarning investitsion jozibadorligini baholash va prognozlash 
5. Korxona investitsion jozibadorligini baholash 
 
1. Investitsiya bozori xarakteristikasi va uni o’rganish tamoyillari 
  Investitsiya  faoliyati  investitsion  bozor  rivojlanish  holatini  baholash  va 
prognozlash bilan chambarchas bog’liq. 
  Tor  ma`noda,  investitsion  bozor  deganda  investitsion  tovarlar  (qurilish 
materiallari va asosiy fondlarning ishlab chiqarish qismi) va investitsion xizmatlar 
(qurilish-montaj ishlari) bozori tushuniladi. CHet el tajribasida investitsion bozor 
investitsiyalarning  asosiy  turlari  qimmatli  qog’ozlar  bo’lganligi  sababli  fond 
bozoriga tenglashtiriladi. Ammo investitsion bozor tushunchasi keng talqinga ega, 
ya`ni investitsion bozor – bu hamma turdagi investitsiyalash ob`ektlari bozori yoki 
o’zining tarkibida to’g’ridan-to’g’ri kapital qo’yilmalar bozori, xususiylashtirilgan 

---

 
55 
ob`ektlar  bozori,  ko’chmas  mulk  bozori,  real  investitsiyalash  ob`ektlari  bozori, 
fond bozori, pul bozori kabi alohida bozorlar yig’indisidir. 
  To’g’ridan-to’g’ri  kapital  qo’yilmalar  bozori  –  yangi  qurilish,  kengayish, 
rekonstruktsiya,  texnik  qayta  jixozlash  turdagi  kapital  qo’yilmalar  ko’rinishidagi 
investitsiyalash bozori. 
  Xususiylashtirilgan  ob`ektlar  bozorida  real  investitsiyalash  predmeti  bo’lib 
auktsion, konkurslarda sotiladigan va xususiylashtirilgan ob`ektlar chiqadi. 
  Ko’chmas mulk bozori investitsion bozor alohida mustaqil elementidir. 
  Real  investitsiyalash  turli  ob`ektlari  bozori  kollektsiya  predmetlariga, 
qimmatli metall va toshlar bozoridir. 
  Fond bozori (yoki qimmatli qog’ozlar bozori) ma`lum rivojlanishga ega. 
  Pul  bozori  investitsion  bozor  elementi  hisoblanib,  bunda  moliyaviy 
investitsiyalash  ob`ekti  bo’lib  muddatli  va  muddatsiz  depozit  qo’yilmalar 
hisoblanadi. 
  Investitsion  bozorni  butunlay  va  alohida  uning  segmentlari  holatini  uning 
qo’yidagi  elementlari  xarakterlaydi  –  talab,  taklif,  narx  va  rakobat.  Ushbu 
elementlar  nisbati  doimiy  ravishda  o’zgarib  turadi.  Investitsion  bozor  faollik 
darajasini,  talab,  taklif,  narx  va  rakobat  o’rtasidagi  nisbatni  aniqlashda  bozor 
kon`yunkturasini o’rganish yo’li bilan aniqlanadi. 
  Bozor  kon`yunkturasi  butun  investitsion  bozorda  yoki  uning  alohida 
segmentlari  tizimida  talab,  taklif,  narx  va  raqobat  darajalari  o’rtasidagi  nisbatni 
aniqlovchi namoyon bo’lish formasidir.  
  Butun  investitsion  bozor  yoki  uning  alohida  segmentlari  uchun  qo’yidagi 
to’rtta  bosqich  xarakterlidir:  kon`yunkturaning  o’sishi,  kon`yunktura  bumi, 
kon`yunkturaning nimjonlanishi va kon`yunkturaning pasayishi. 
  Samarali  investitsion  strategiyani  tashkil  etish  va  iqtisodiy  asoslangan 
investitsion qarorlarni qabul qilish uchun investitsion bozorini sistematik ravishda 
o’rganish  lozim.  Investitsion  bozor  kon`yunkturasini  o’rganish  qo’yidagi  uch 
bosqichdan iborat: 

---

 
56 
1. Investitsiya faoliyati ko’zda tutilayotgan yoki amalga oshirilayotgan bozor 
segmentida investitsion faollikni joriy ko’zatib borish. 
2. Investitsion bozor joriy kon`yunkturasini tahlil qilish va uning zamonaviy 
rivojlanish tendentsiyalarini ajratish. 
3.  Investitsiya  faoliyati  strategiyasining  asosiy  yo’nalishlarini  tanlash  va 
investitsion  portfelni  tashkil  etish  uchun  investitsion  bozor  kon`yunkturasini 
prognozlash. 
  Investitsion bozorni o’rganish jarayoni bosqichlari: 
1) 
investitsion  bozor  rivojlanish  makroiqtisodiy  ko’rsatgichlarini 
baholash va prognozlash bosqichi; 
2) 
iqtisodiyot  tarmoqlari  investitsion  jozibadorligini  baholash  va 
prognozlash bosqichi; 
3) 
regionlarning 
investitsion 
jozibadorligini 
baholash 
va 
prognozlash bosqichi; 
4) 
alohida  korxona  investitsion  jozibadorligini  baholash  va 
prognozlash bosqichi; 
bunday  investitsion  bozorni  o’rganish  ketma-ketligi  uning  alohida 
segmentlari  bo’yicha  va  investitsiya  faoliyati  strategiyasi  va  samarali 
investitsion  portfelni  tashkil  etish  uchun  aniq  axborotni  olishga  imkon 
beradi.