Mavzu №15: lingvistik tadqiq metodlari tasnifi

Diaxronik tadqiq va tahlilda bir lisoniy hodisa turli taraqqiyot davrlarida olib ko'riladi va unda hodisalar orasida birin-ketinlik (oldin-keyinlik) munosabatlari o’rganiladi. Chunonchi," Hozirgi ( yoki XII asr) o'zbek tilida unli fonemalar" tadqiq mavzusi sinxronik tahlilga aloqador bo'lsa, o'zbek tilida /a/ fonemasining (yoki unli fonemalarning) taraqqiyoti" mavzusi diaxronik tadqiq va tahlilga mansubdir.
llmiy adabiyotlarda har bir davrda - xoh hozirgi kun bo'lsin, xoh bundan ikki yuz yil muqaddam - tahlil usullarini an’anaviy (oldingi, eski, avvalgi) va yangi (hozirgi, zamonaviy) sifatida ikkiga ajratib tasnif etishni juda ko'p uchratish mumkin. Bunday bo'linish mohiyatan noto’g’ri, lekin ilmiy adabiyotda keng tarqalgan.
Hamma davrlarda a n ' a n a v i u deganda o'sha davrda keng ommalashgan, ta'lim muassasalarida ommaviy ravishda o'qitilayotgan tadqiq va tahlil usuli tushunilgan.
Y a ng i (hozirgi, zamonaviy) atamasi bilan oldingi tadqiq va tahlil usullarining inkori sifatida shakllangan tadqiq usullari nomlangan.
XVIII asr uchun mantiqiy-grammatik (Por-Royal) tahlil usullari ana'anaviy, komparativistik tadqiqotlar yangi bo'lgan bo'lsa, XIX asrda komparativistik tadqiqotlar an'anaviy, yosh grammatiklarning tadqiq usuli (neogrammatika) yangi mavqeyini oldi.
XX asr boshlarida neogrammatika an'anaviy nomi bilan strukturalizmning turli oqimlari yangi deb ataldi. Shu sababli an'anaviy - zamonaviy atamalariga juda ehtiyot bo'lish, ulardan foydalanmaslikka intilish lozim; har bir tadqiq usuli (metodi) o'z nomi (atamasi)ga ega va har bir narsani o'z nomi bilan atagan ma'qul.
2. Lingvistik metodlar haqida umumiy ma’lumot.

1.