Mavzu №12 elektr qarshilik pechlarining elektr ta’minot sxemalari reja

12.3. Elektr ta’minot manbalariga qoʻyiladigan talablar

12.1 - rasmda bir fazali qarshilik pechining 380/220 V elektr ta’minot va tarqatish sxemasi keltirilgan. Bir fazali quvvati 100 kVt gacha bo‘lgan mashinasozlik korxonasi termik sexi maydoni bo‘ylab o‘rnatilgan.

12.1 – rasm. Bir fazali qarshilik pechining 380/220V ta’minot va tarqatish sxemasi
Boshqarish shitlari iste’moli kuchlanish tarqatish qurilmadan (TQ) radial liniyalarda boshqarish ko‘zda tutiladi. Qisqa bo‘limlarga boshqarish shitlaridan kiritilgan elektr energiya kamerali va shaxtali pechlarga simlar trubalarda uzatilgan. Pech transformatorlaridan turli elektr vannalariga shinalar bilan uzatiladi va bular vannalar bilan birga to‘plamli yaratilib yetkaziladi. 100 kVt va undan yuqori quvvatli yirik pech va agregatlarning ko‘p muhitli yuritma va yordamchi mexanizmlari magistral sxemalar orqali ta’minlanadi (12.1 12.2 – rasm).

Pech agregatlari
12.2 – rasm. 100 kVt dan yuqori ko‘p muhitli qarshilik pechlarining 380/220 V ta’minot va tarqatish tarmoq sxemasi
Bu holatda to‘plamli podstansiya, shit tizim qurilmasi TNS (KTP), SHTQ (SHSU) bilan bir xonada o‘rnatildi, bu esa metallning TNSdan SHTQga shinalashtirish sarfini kamaytiradi va harorat holatini kommutatsion apparatlarning (avtomatlar va kontaktorlar) ish holatini yengillashtiradi. Agar avtomatlar himoyalash sharoiti bo‘yicha SHTQda QT tokiga teng bo‘lmasa, unda pechga kiruvchi qurilmasi liniya ishchi toklariga to‘g‘ri keladigan avtomat o‘rnatilishi ko‘zda tutiladi. Chiqish liniyalarida me’yorli tok kuchi 600A bo‘lganida A3100 seriyali avtomatli himoya uzgichlari qabul qilinadi, me’yorli tok kuchi 600Adan yuqori bo‘lganda havoli AVM seriyali avtomatlar o‘rnatiladi. Sanoat chastotasida ishlaydigan bir yoki uch fazali qarshilik pechlariga, kuchlanishi 600 Vgacha bo‘lganida (asosan 380 V kuchlanishli ta’minot tizimidan), ist’molchi kuchlanishi qabul qilinadi.
12.3 – rasmda tiristorli o‘zgartgichli ta’minot manbasining (TUIP) uch fazali tiristorli elektr tarmog‘ining kuch bo‘limi ko‘rsatilgan. Tiristorli kuchlanish va tokni rostlagich (RNTT) apparatlari, qo‘l bilan boshqariladigan potensiometr va boshqarish holatini uzib ulagich o‘rnatilgan (qo‘l bilan va avtomatik).
Tiristorli uzib ulagichni elektrmagnit kontaktor bilan taqqoslaganda katta ruxsat etiladigan uzib ulash chastotasiga ega, ishlatilish muddati katta, shovqinsiz ishlaydi, uchqun va portlash xafi yo‘q, ishlatilishi oddiy lekin kontaktorlilarga nisbatan narxi uch–to‘rt marta qimmat.
Tiristorlarni QTdan va ortiqcha yuklamadan himoyalash 63, 100 va 160 A ta’minotni o‘chirgichlar manbalarga tez ta’sir qiluvchi saqlagichlar bilan jihozlangan. 250 va 600 A ta’minot manbalarida tiristorlar himoyasi saqlagichlar orqali, ortiqcha yuklamadan, 6–8 marta miqdordan ko‘p bo‘lmaganda 250 A uchun va 2–3 martali 600 A uchun himoyani ta’minlaydi.
Tiristorli manbani o‘ta kuchlanishdan himoyalashda transformator bilan birga ishlaydigan 1–2 kVA dan yuqori bo‘lganida to‘g‘rilagich orqali ulangan transformatorga parallel ulangan R–C berk zanjir qo‘llaniladi.
Tiristorli ta’minot manbalari qo‘llanilishida reaktiv quvvatni kompensatsiyalash uchun kondensatorli batareyalar qo‘llaniladi va shu sababli ta’minot tizimidan sifatli elektr energiya kiritilishiga erishiladi. Buning natijasida unumdorlik ortishiga va sarflanadigan elektr energiyaning tejalishiga erishiladi (12.3, 12.4 - rasm).