Мавзу 1: Тупроқ кесмасини олиш усуллари хақида тушунча

so’lish koeffisiyenti

yoki

so’lish namligi

deb

yuritiladi.

4-расм. Қуритиш

учун стаканча.

---

16

Tuproqdagi maksimal gigroskopik nam miqdorini aniqlash vegetasiya davrida

o’simliklar o’zlashtira oladigan namni aniqlashga imkon beradi.

Chirindiga boy, soz va qumoq tuproqlar o’zlashtira ololmaydigan nam miqdori,

chirindisi kam qumoq va qumli tuproqlardagiga nisbatan bir necha barobar ko’p bo’ladi.

Mexanik

tarkibi

og’ir

tuproqlarda

o’simliklarning

so’lishi

odatda

qumloq

tuproqlardagiga nisbatan tuproqdagi dala nam sig’imi ancha yuqoriroq bo’lganda

boshlanadi.

Aniqlash tartibi

(A.V.Nikolayev usuli).

1. Zich yopiladigan qopqoqli shisha yoki alyuminiy stakancha (byuks) termostatda

100-105

0

C gacha quritilib analitik tarozida va 0,0001 g gacha bo’lgan aniqlikka qadar

tortiladi.

2. Stakanchaga havoda qurigan va ko’zlarining o’lchami 1 mm bo’lgan elakdan

o’tkazilgan tuproqdan taxminan 10 g solinadi.

3. Tuproqli stakancha tubiga kaliy sulfatning to’yintirilgan eritmasi (1 l eritmaga

110-150g K

2

SO

4

hisobida) solingan eksikator ichiga qo’yiladi. Eksikator qopqog’i zich

qilib berkitiladi. Eksikatorda havoning yuqori (98  % gacha) nisbiy namligi yuzaga

keladi, shu namlik hisobiga tuproq eng yuqori maksimal gigroskopiklikkacha bo’lgan

namlik bilan to’yinadi.

4. Oradan 3-4 kun o’tgach, stakanchalar analitik tarozida tortiladi va yana eksikator

ichiga qo’yiladi. Tuproqni to’yintirish va takror tortib ko’rishlar ular o’rtasidagi farq

uchinchi ishora, ya’ni grammning mingdan bir ulushiga qadar bo’lgunicha davom

ettiriladi.

5. Nam bilan to’yingandan va tarozida oxirgi marta tortilgandan keyin stakanchalar

termostat ichiga qo’yilib,  100-105

0

C da 3-4 soat quritiladi, so’ngra tortib ko’riladi va

yana quritiladi. Bu ish to tuproqning og’irligi doimiy o’zgarmaydigan bo’lgunga qadar

takrorlanadi.

Maksimal gigroskopik namning miqdori MG

N2O

quyidagi formula bilan hisoblab

chiqiladi:

b

a

MG

O

H

%

100

*

2



,

bu yerda: a- bug’lanib ketgan suvning og’irligi, g; b-mutlaqo quruq tuproqning

og’irligi, g; 100-100 g tuproqqa nisbatan foizda hisoblash uchun koeffisiyent.

Maksimal gigroskopik (MG) nam miqdori bo’yicha o’simliklarning so’lish namligi

(Sn) hisoblab chiqiladi hamda tuproqdagi o’simliklar o’zlashtira oladigan va o’zlashtira

olmaydigan suvning umumiy miqdori aniqlanadi.

Sn ning qiymati 1,5-2,0 MG ga teng:

Sn =1,5 * MG, %.