Мавзу 1: Тупроқ кесмасини олиш усуллари хақида тушунча

Kerakli texnik vositalar:
Tuproq namunasi, ezgilash asbobi, elaklar, metal stakan,
tarozi, termostat.

---

17
Nazorat savollari:
1.Daladan olib kelingan tuproq namunasini tahlilga tayyorlash tartibi va bu
mashg’ulotning dehqonchilikda ahamiyatini ayting.
2.Namuna tarkibidagi gigroskopik va maksimal gigroskopik namlikni aniqlash
tartibini tushuntiring.
3.Tuproq tarkibidagi so’lish koeffisiyenti yoki so’lish namligining mohiyatini
tushuntiring.
Mavzu- 3: Tuproqning umumiy fizik xossalari: hajm og’irligi,
solishtirma og’irligi va kovakligini aniqlash
(4 soat)
Ishning mohiyati:
Tuproq qattiq qismi (fazasi) ning zichligi deb, quruq holatdagi
qattiq qismi massasining shunga teng xajmdagi suvning massasiga aytiladi. Bu
ko’rsatkich son jihatidan tuproqdagi 1 sm
3
qattiq moddalarning gramm massasiga teng.
Qattiq qismining zichligi tuproqning mexanik, minerologik tarkibiga, organik moddalar
miqdoriga bog’liq bo’lib ko’pgina tuproqlarda 2,4 dan 2,8 g/sm
3
gacha o’zgarib turadi.
Tuproqda chirindi qancha ko’p bo’lsa, qattiq qismining zichligi shuncha kam
bo’ladi. Masalan, tarkibida 5-10 % chirindi bo’lgan qora tuproqlar qattiq qismining
zichligi 2,4-2,5 g/sm
3
ga teng; yuqori qatlamida 1-2 % chirindi bo’lgan bo’z tuproqlar
qattiq qismining zichligi esa taxminan 2,7 g/sm
3
ni tashkil etadi. Tuproqning g’ovakli
(kovakli)gini hisoblab aniqlash uchun qattiq qismining zichligini bilish zarur. Bundan
tashqari, mazkur ko’rsatkich tuproqning tarkibiga kiruvchi minerallarning petrografik
tarkibi haqida ma’lum tasavvur beradi va tuproqning mineral hamda organik qismlari
orasidagi nisbatini ko’rsatadi. Tuproq qattiq qismining zichligi piknometrik usulda
aniqlanadi. Bunda o’lchash ishlari analitik tarozida olib boriladi.