Mavzu № sosiologiyaning fan sifatida vujudga kelishi obyekti va predmeti antik dunyo olamining «oltin davri»

3-Mavzu: Sosiologiya metodologiyalari va metodlari. To’plangan ma’lumotlarni qayti ishlash va tahlil qilish metodlari
Metodologiya fanning alohida bir bo’limi bo’lib, u bilish jarayonining murakabbligi va turli-tumanligini tadqiq qila borib, bilimning tamoyillari, shakllari va metodlari ishlab chiqish bilan shug’ullanadi.
Barcha fanlarda metodologiya masalalari doimo dolzarb vazifa bo’lib kelgan. Metodologiyaning shakllanish jarayoni empirik tadqiqotlar amaliyoti rivoji bilan bog’liq bo’lib, buning natijasida metodologiya ayrim hollarda tadqiqotlarning empirik vositasi va metodi deb sharxlanadi. Metodologiyani bunday sharxlanishi tor ma’noga ega. Chunki u anfaqat empirk, balki nazariy bilim olish, fanning fundamental tamoyillari va asoslarini ishlab chiqish bilan ham jiddiy shug’ullanadi.
Tadqiqotlarda qo’llaniladigan metodologiyaning asosiy turlarini tahlil qilib chiqish muhim ahamiyatga ega. Metodologiya turlarga ajratish turli mezonlar asosida amalga oshiriladi. Bularning orasida eng keng tarqalgan mezon bu – tahlil qilish va tadbiq etish mezonidir. Bu mezon asosida fanning umumiy, maxsus va empirik metodologiyasini ajratib olish mumkin bo’ladi.
Umumiy metodologiya fundamental tadqiqotlar negizida shakllanadi. U voqyelikni bilishning yalpi tamoyillari va shakllarini ishlab chiqish, nazariy va empirik bilimlar mog’iyati, umummetodologik muammolarni hal qilish, bilishning turli shakllari va metodlarining ahamiyatini aniqlaga intiladi. Umummetodologik tushunchalar va tamoyillar tadqiqotlarning barcha darajalarida ishlatiladi. Ya’ni, ham yalpi yaxlitlik tahlili darajasida, ham uning alohida sohalarida.
Umumiy metodologiya bilan bir qatorda maxsus metodologiya ham mavjud. Bu metodologiya obyekt tadqiqotining ma’lum bir sohasiga tadbiq etish uchun ishlab chiqilgan maxsus metodologiya bo’lib, u sosiologiyada hali to’liq rivojlanmagan hasiblanadi.
Empirik tadqiqotlar ham o’zlari uchun alohida bir metodologiyaga ega bo’lishga erishdilar. Fanda metodologiyalarni umumiy, maxsus va empirik darajalarga ajratish ma’lum bir ma’noda shartlidir. Chunki, ko’pgina xususiy yo’nalishlar umumiylikka da’vogarlik qilsalar, fundamental tamoyillar esa empirik tadqiqotlarga aylanadilar.