Tuzilmaviy yondashuv - prognozlash obyektlarida izlanish katta rol o'ynaydi. Tuzilmaviy yondashuvda izlanish obyekti o'zi tarkibidagi elementlar va ularning o'zaro harakatida ko'rib chiqiladi. Bu esa o'rganilayotgan obyekt haqidagi tasavvurni kengaytirishga imkon beradi.
Tizimli - tarkibiy yondashuvi bir tomondan, tizinmi dinamik rivojlanayotgan bu butunlik sifatida qarashm kO'zda tutsa, ikkinchi tomondan, tizimning o'zaro harakatdagi tuzilmmiy elementlanga bo'linishidir, chunki haqiqatda har bir tarkibiy element boshqa hamma elementlarga qanday ta'sir etsa., butun tizimga ham shunday ta'sir etadi.
Bu bilan tizim elementlari aloqasining qonuniyligini OChlSh imkom
paydo bo'ladi.
Tarmoqlararo balans (TAB) - iqtisodiyotdagi asosiy model bo'lib, unda xalq xo'jaligidagi turli natural va qiymat aloqadorligi ko'rsatiladi. U sanoat, kapital qo'yilmalar, mehnat resurslari va tarmoqlar bo'yicha mahsulot hajrnining o'zaro bog'langanligini hisobga olgan holda reja davri qator Ylllari uchun xalq xo'jaligi mahsulotlarining ishlab chiqarilish va taqsimlanish ko'rsatkichlarini aniqlash imkonini beradi.
Yaqin-yaqingacha TAB ikki ko'rinishda - qiymat va natural shaklda
shakllantirilardi. Mamlakat bo'yicha qiymat ko'rinishidagi TAB nomenklaturasi 120 ta tarmoq nomenklaturasini o'z ichiga oladi va u barcha moddiy ishlab chiqarish sohasini qarnrab oladi. Natural ko'rinishdagi TAB shu bilan birga mahsulotlami 80 %ni tashkil etuvchi asosiy mahsulotlarni qarnrab oladi. Ushbu balansda 600 ga yaqin zaruriy mahsulot turlari aks ettiriladl.
Natural - qiymat balansi modeli xalq xo'jaligining kompleks tavsifini aks ettiradi. Moddiy qiymat TAB modeli balanslashtirilgan reja uchun boshlang'ich ma'lumotlar: MD hajrni, tarkibi ko'rsatkichlari. eksport, import va kapital ta'rnirlash hajrni ma'lumotlaridir.
TAB modeli bo'yicha ikki tipdagi hisob-kitoblar amalga oshiriladi:
Bunda berilgan yakuniy iste'mol darajasi bO'yicha mahsulotlami ishlab chiqarish va taqsimlanishining balansiashtirilgan rejasi hisoblab topiladi.
Aralash hisob-kitoblarni o'z ichiga oladi. Bunda ba'zi tarmoqlarda ishlab chiqarish hajmi to'g'risidaga rna"lumotlar va boshqa tarmoqlarga yakuniy iste'molga berilgan mahsulotlar bo'yicha ishlab chiqarish va taqsimlash balansi tuziladi.
Prognoz - ekspert obyekti perspektiv taraqqiyotiga qaraganda mutaxassislarning individual fikrlashini namoyon qiladi hamda mutaxassis tajribasi mobilizatsiya va intuitsiyaga asoslangan. Ekspert baholash usuli obyektlar va muammolarni tahlil qilishda., ularning taraqqiyoti to'liq yoki qisman matematik shakllantirishga to'g'ri keirnaydigan, ya'ni adekvang (o'xshash. to'g'rilangan) modeini ishlab chiqish qiyin bo'lgan hollarda ishlatiladi Prognozlashda qo'llaniladigan ekspert baholash usuli individual va kollektivga bo'linadi.
Individual ekspert usulL sohalari bir-biriga bog'lanmagan ekspert mutaxasslS fikrlaridan foydalanishga asoslangan. Ko'pincha prognozni
shakllantirishda quyidagi ikki usul qo'llaniladi:
1. Intervyu.
2. Analitik-ekspert baholash.
Do'stlaringiz bilan baham: |