Mavzu : Kimyoviy jihozlar va asboblar bilan tanishish

O`lchov idishlari
Anorganik kimyoda laboratoriya ishlarida suyuqliklarni hajmini o'lchash uchun odatda turli o'lchov idishlari: o'lchov kolbalari va silindrlari pipetkalar, menzurkalar va byuretkalar ishlatiladi.
Kolbalar. O'lchov kolbalari (3-rasm) aniq konsentrasiyali eritmalar tayyorlash uchun ishlatilib, uzun va bo'g'zi tor qilib yasaladi. Kolbaning bo'g'ziga suyuqiik qayerigacha solinishi kerakligini ko'rsatadigan belgi qo'yiladi. Kolbaga qo'yilgan raqamlar ma'lum temperaturada uning millilitr bilan ifodalangan hajmini ko'rsatadi. O'lchov kolbalarining bo'g'zini tor bo'lishiga sabab, suyuqiik hajmining o'zgarishi ham suyuqiik hajmini ko'rsatuvchi belgining holatiga sezilarli ta'sir qiladi. O'lchov kolbalari shlifsiz va shliflangan probkali bo'ladi.
Odatda o'lchov kolbalarining hajmi har xil bo'lib, 25, 50, 100, 250, 500, 1000 ml va 2 litrgacha bo'ladi.

3-rasm. O’lchov kolbalari. Konussimon kolbalar.
Pipetkalar. Suyuqliklari hajmini juda aniq qilib o'lchab olish uchun pipetkalar ishlatiladi. Ular shishadan yasalgan silindr shaklida bo'lib, yuqori va pastki qismi chizilgan bo'ladi (4a-rasm). Pipetkaning keng joyidan yuqorirog'ida belgi bo'ladi, suyuqliklar shu belgigacha olinadi. Ko'pchilik hollarda 5, 10 va 20 ml li pipetkalardan foydalaniladi. 4-rasmda tasvirlangandan tashqari, har xil hajmdagi suyuqliklarni o'lchashda nay ko'rinishdagi darajalangan o'lchov pipetkalari ham ishlatiladi.
Byuretkalar. Byuretkalar (5-rasm) har xil hajmli suyuqliklami quyib olish uchun mo'ljallangan. Ular uzun silindr nay shaklida bo'lib, darajalarga bo'lingan. Odatda 25, 50 ml li va millilitrning o’ndan bir qismigacha darajalangan byuretkalardan foydalaniladi. Byuretkaning pastki qismida suyuqliklarni quyib olish uchun maxsus moslama o'rnatilgan bo'ladi. Byuretkalar asosan titrlashda ishlatiladi.



4-rasm. Pipetkalar 5-rasm. Byuretkalar
O 'lchov silindrlari va menzurkalar. O'lchov silindrlari va menzurkalar (6-rasm, a.b) qalin shishadan yasalgan idishlar bo'lib, uncha aniqlikda bo'lmagan suyuqliklarni o'lchash uchun ishlatiladi. O'lchov silindrlari va menzurkalar har xil hajmda 5, 10, 25,50, 250, 500, 1000 ml va 2 1itrgacha bo'ladi.

6- rasm. Silindrlar va menzurkalar

Laboratoriyada gaz modda olish uchun Kipp apparatidan foydalaniladi (7-rasm). Kipp apparati o'rtasi tor sharsimon idish (2) va sharsimon voronka (1) dan iborat. Sharsimon idish (2) ga gaz hosil qiluvchi modda solinadi. Voronka (1) ga suyuqiik (kislota eritmasi) quyiladi, u idish (2) ning pastki qismiga o'tadi, so'ngra uning o'rta qismiga ko'tariladi.
Qattiq modda bilan suyuqlik bir-biriga tegishi natijasida reaksiya boshlanadi. Reaksiyada ajralib chiqayotgan gaz apparatining jo'mrak (4) li gaz chiqarish nay orqali yig'gichga o'tadi. Jo'mrak berk turganda, ajralib chiqayotgan gazning bosimi suyuqlikni voronkaga siqib chiqaradi va reaksiya to'xtaydi. Ishlatilib bo'lgan suyuqlik idish (l) ning pastki qismidagi tubus (5) dan chiqarib yuboriladi. Gazlarni saqlash uchun gazometrlar ishlatiladi. Gazometr gaz saqlanadigan katta idish (1) va voronka (2) dan iborat.
G
azometrga gaz to'ldirishdan oldin, 3 va 5 jo'mraklar ochiladi va voronka (2) orqali suv bilan to'ldiriladi. So’ngra 2 ga jo'mrakni berkitib, tubus (4) dan probka olinadi va tubus orqali gaz olinadigan asbobdagi gaz chiqaruvchi nay uchi tubusga kiritilib qo'yiladi. Suv tubus (40 dan biror idishga quyib olinadi. Gazometr gaz bilan to'lgandan keyin tubus teshigi (4) probka bilan berkitiladi va voronka (2)ga suv quyiladi. Gazometrdan kerakli gaz olish uchun jo'mrak (5) batamom, jo'mrak (3) esa sal ochiladi. Suv voronkadan gazometrga tushganda undagi gazni (5)jo'mrak orqali yig'gichga siqib chiqaradi. Kerakli hajmdagi gaz olingandan keyin (3) va (5) jo'mraklar berkitiladi.
7-rasm. Gaz moddalar olish uchun Kipp apparati.