Мавзу № Кариес. Таснифи. Этиология. Патогенез. Кариеснинг клиник намаѐн бўлиши. 5 – расм. Кариес таснифи

микроблар мажмуи (
тиш биофильми)
дир. 
Тиш биофильми (тишни зарарлантирувчи замбруғлар деб аталадиган) 
сўлакдаги турғун бактериалардан ташкил топган микробли биомассадир (2-
бобга қаранг). Тиш биофильми тишни тозалаш жараѐнида тарқалади. 

---

Микроорганизмлар овқатланишдан кейин қолган овқат қолдиғи, зарарли қанд 
моддасининг организимда парчаланишидир. Бу овқат қолдиғи тишнинг эмал 
қатлами, тиш суяги ва қаттиқ қатламига сингиб, зарарлантирувчи микроблар 
ўзининг клиник белгиларини турли ҳолатларда намоѐн этиши кузатилади. 
Тиш кариеси(кариози) оғиз бўшлиғида тишнинг ҳар қандай қисмида пайдо 
бўлиши ва ривожланиши мумкин. Тишларни тузилиши ва кимѐвий ҳолатига 
кўра алоҳида бир қисми айнан кариесга “кўпроқ мойил” ѐки “кариесга 
чалиниш даражаси паст” тишлар сифатида таърифлаш фикри мавжуд эмас. 
Тиш кариеси айнан тиш суягининг “ҳимоя қатламида”, тиш биофильми имкон 
яратган қисмда жойлашиб олиб, вақт ўтиши билан ўша ерда ўса бошлайди. 
Тиш юзасидаги ковак, ѐриқлар ва тишнинг чуқур қисми асосан тишнинг 
емирилиши давомида, милк четларининг энсага туташган қисмлари атрофи 
тиш кариесини юзага келиши ва ривожланишига имкон яратувчиларидир.
Кўриниб тургандек, табIIй тишларни даволашда уларга ѐт бўлган (масалан, 
тиш четини ўзига мос бўлмаган ҳолда ҳошиялаш, йўл билан даволаш, 
ортодондик(қийшиқ тишларни тўғрилаш учун) кашаклаш каби сунъий даво 
турларини қўллаш ҳам тишларни сақлаб қолишнинг ана шундай “ҳимоялаш” 
усуллари бўлиши мумкин. Ҳосил қилинган майдонлар ўз навбатида тил, жағ 
ва шикаст етказувчи қаттиқ таомларнинг механик таасиридан ҳимоялайди, 
бироқ бу тишни тозалаб туришни камайтириш имконини бермайди. Бу 
ҳолатда тишларни емирилиш жараѐни содир бўлиши эҳтимолдан ҳоли эмас, 
бироқ бу ерда биофильм унинг анча вақтгача ривожланиш жараѐнини 
тўхтатиб туриш имконига эгадир. Шунингдек, тиш кариеси оғиз 
бўшлиғининг барча қисмида бир маромда, бир хил тезликда ривожланмайди. 
Шунга кўра, очиқ сўлакли қопламалар кимѐвий емирилишдан ҳимояловчи 
махсус сўлакли йиғилмани ҳосил қилади. 
Тиш кариесининг ривожланиши бу биофильм суюқлиги билан тиш минерали 
орасидаги ўзаро тенгликни номутаносиблиги оқибатида тиш биофильмининг 
секин-аста экологик ўзгариб бориши оқибатида юзага келувчи метаболик 
фаолиятнинг натижасида содир бўлади.Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, 
оғиз бўшлиғининг юза қисмида умумий ҳолатда шаклланувчи ва ривожланиб 
борувчи орал биофильм клник жихати аниқ белгиланган тишнинг юза 
қатламида ўсиб борувчи тиш кариеси натижаси бўла олмайди. Шунга қарамай 
биофильм кариесни пайдо бўлиши ва ривожланиши учун яратилган 
имкониятдир. Емирилиш (сингиб кетиш) овқат қолдиқлари ва рН биофильм 
аниқ бир даражадан пастга тушганда содир бўлади. Минералларнинг 
қайтатдан сингиши рН биофильми кўтарилгач яна содир бўлади. Бундай 
ўзгариш тишнинг юза қатлами ва биофильм ўртасида кун давомида бир неча 
марта содир бўлади ва кенг миқѐсдаги ўзгаришларга олиб келади.