Mavzu : Boshlang’ich sinf o’quvchilarini masalalar yechishga o’rgatish Reja: I. Kirish

Nazorat ishi natijasida o`quvchilarning o`zlashtirilishi 50 % ni tashkil qildi. Ularning deyarli ko`pchiligi harfiy ifoda tuza olmasliklarini ko`rsatdi. Shu bois o`quvchilar orasida quyidagi ko`rinishdagi mashqlar ko`rib chiqildi.

2a+3, a+b, c-4 kabi yozuvlar o`zgaruvchili ifodalar yoki harfiy ifodalar deb ataladi, o`zgaruvchi bu belgi (simvol) bo`lib, uni sonlar bilan almashtirishga ruxsat etiladi. Bunday sonlar to`plami o`zgaruvchining qiymatlari deb ataladi.

Bolalar birinchi sinfdayoq ushbu ko`rinishdagi misollarni yechadilar:

±2 ±3 va hokazo.

“Darcha” bu o`zgaruvchidir. Bu darchaga turli sonlarni qo`yib, ifodalarning turli qiymatlarini topamiz.

Ikkinchi sinfda “darchali” (“kvadratli”) ifodalar bilimlarni umumlashtirish bosqichida

+0= , -0=

kabi va topshiriqlarni umumiy ko`rinishda berish usuli

+ = , - =

kabi kvadratlarni sonlar bilan almashtirib, “masalalar tuz” shaklida beriladi. Biroq bu topshirqlar o`zgaruvchili ifodalarning oshkormas ko`rinishida berilishidir. To`rt yillik maktabning uchinchi sinfda o`zgaruvchi harfiy ifodalash kiritiladi. Harfiy ifodalarni kiritish darsini bunday o`tkazish mumkin:

Bolalarga “Matematik ifodalarni tuzish o`yini o`tkaziladi, deb e‟lon qilinadi. Doskaga uch o`quvchi chaqiriladi va ularga sonli va “+” belgili kartochkalar beriladi. “Siz, bolalar shunday turingki, qo`lingizdagi kartochkalardan sonlar yeg`indisi hosil bo`lsin”. Bolalar turishadi va

7+2

ifodasi hosil bo`ladi. Bu o`quvchilarning har biri bu ifodani amal bo`yicha, sonlarning nomlari bo`yicha, natija bo`yicha (usullardan biri bilan) o`qiydilar.

So`ngra yana ikki o`quvchi doska oldiga chaqiriladi va ular sonli kartochkalar bilan ilgari chaqirilgan o`quvchilarning oldida turishadi.

O`qituvchi. “Ifoda hosil bo`lishi uchun belgi nima qilishi kerak?”

“Belgi” bir qadam oldinga yuradi va bolalar ifodani turlicha o`qiydilar. Mana shunday qilib.

7+7 15+20 va hokazo.