Mavzu : Bloklardı qazib alıw, qayta islew hám ónimdi bazalarǵa jaylastırıw mashina úskeneleri menen tanısıw (qk

Ameliy jumıs№1

Mavzu : Bloklardı qazib alıw, qayta islew hám ónimdi bazalarǵa jaylastırıw mashina úskeneleri menen tanısıw (QK (SP) “Qızıltosh”).

Sabaqtıń maqseti - ashıq kán jumıslarında qurılıs materialların qazib alıw tuwrısında túsinik ıyelew.

Reje:
1. Noruda qurılıs materialları tuwrısında túsinik.
2. Qurılıs materialların qazib alıw usılları.
3. Qurılıs materialların qazib alıwda qollanılatuǵın transport quralları.

Xalıq xojalıǵında yoqilgi yamasa metall ushın sheki onim esaplanbaytuǵın paydalı qazilmalarga noruda paydalı qazilma kánleri dep ataladı.

Noruda paydalı qazilma ónimi esaplanǵan hám qurılıs jumıslarında (sanaat, turar jay, jol hám basqalar ) qollanılatuǵın hár túrlı materiallar (shagal, graviy, pútin, arralangan tas, cement hám basqalar ) noruda qurılıs materialları dep júritiledi.
Noruda qurılıs materialları óndiriwshi karerlarning atları qazib shiǵarılatuǵın kán jinsi (granit kareri, karbonat kareri, marmar kareri hám basqalar ) yamasa qazilma ónimi (maydalanǵan tas tas, dekorativ tas karerlari) atlarına uyqas túrde qabıl etilgen.
Noruda kurilish materialları xar qıylı genetikalıq tipdagi kán jınısları - magmatik (granit, sienit, gabbro, andezit, tuf hám boshkalar), shógindi (oxaktosh, dolomit, graviy, kum hám boshkalar) kórinisinde ushraydı. Olar tábiyaatda keń tarkalgan bolıp, er maydanına yakin jaylasqan hám tiykarınan ashıq usılda kaziladi.
Noruda qurılıs materialları er qa'ridan qazib alınatuǵın hám qayta islep shıǵıwdan keyin túrli material kórinisinde yamasa tábiy halda qurılıs jumıslarında qollanılatuǵın paydalı qazilmalardan ibarat.
Bloklar hám qatlam plitalardı islep shıǵarıw ushın qattı taw jınısları : granit, diorit, gabbro, kvarsit, labrodorit, bazalt, diabaz, andezid; ortasha qattılıqtaǵı taw jınısları : marmar, marmarlashgan hák tas, peschanik; jumsaq taw jınısları : hák tas, dolomit, travertin, tuf hám gipslar qazib alınadı.
Karerlarda bloklardı qazib alıw burawlaw -portlatish jumısları hám buroklin usılında ámelge asıriladı. Onıń ushın daslep dızbekten úlken ólshem degi bloklar yaǵnıy, monolitler ajıratıp alınadı keyin bolsa, ol kerekli ólshem degi bloklarǵa ajratıladı. Dızbekten úlken bloktı ajıratıp alıw ushın jumısshı jıyekte bloktı vertikal boyınsha blok astı yorig'igacha shegaralaytuǵın shpurlar burawlanadı, portlaytuǵın element menen zaryadlanadı hám portlatiladi. Jarılıw nátiyjesinde jarıqlar payda boladı. Keyininen bolsa, monolit dızbekten gidrodomkrat járdeminde ajıratıp alınadı yamasa buldozer járdeminde tartıp alınadı.
Buroklin usılında shegaralaytuǵın shpurlar onsha úlken bolmaǵan tereńlikkacha burawlanadı. Olarǵa monolitti dızbekten ajıratıp alıw ushın sınalar qokiladi. Bul usıldıń moxiyati sonnan ibarat, monolitti ajıratıp alıw gidroklinlar járdeminde ámelge asıriladı. Bunday jaǵdaylarda shpurlar úlken tereńlikkacha burawlanadı. Olarǵa gidroklinlar jaylastırıladı hám oǵan suyıqlıq jiberiw nátiyjesinde taw jinsini shpurlar sızıǵı boylap ajıratıwshı kernew payda etinadi.
Ortasha qattılıqtaǵı monolitlerdi dızbekten zarbli-burawlaytuǵın mashina (chennelerlar), tas kesetuǵın burawlaw mashinası hám kanatli pıshqı járdeminde shellar payda etinip ajıratıp alınadı. Zarbli burawlaytuǵın mashinanıń jumısshı organı dolota esaplanadı. Jumıs processinde dolota dızbek boyınsha úzliksiz soqqı urıw beredi hám bunıń nátiyjesinde eni 60 mm hám tereńligi 6 m ge shekem bolǵan shel payda etedi.

18. 1 Súwret. Qurılıs materialların qazib alıw.

KMAZ-188 hám KBS-3 A tipidagi burawlaw mashinaları dızbekte gorizontal hám vertikal shellar o'yadi hám nátiyjede monolitti dızbekten ajratadı.
Kanatli pıshqı járdeminde dızbekten ólsheminiń úlkenligi 20 x10 x3 m bolǵan monolitlerdi ajıratıp alıw múmkin. Olardıń jumısshı organı diametri 3 mm den 5 mm ge shekem bolǵan eki yamasa úsh sım tamırlı trosdan ibarat. Pıshqılaw úlken diametrli kanat járdeminde baslanadı, emirilganda bolsa shelga kishi diametr degi jańa kanat kiritiledi.


18. 2 - Súwret. Kanatli pıshqı.
1 - uzatıwshı stansiya ; 2 - tarmaqlanıwshı stansiya ; 3 - posangi ústini; 4- posangi; 5 - shıǵır ; 6 - sirpang'ich; 7 - aralıq ústin; 8 - shkiv (uzatma qayısın háreketke keltiretuǵın dóngelek); 9 - tyaga; 10 - aralastırǵısh (smesitel); 11 - jumısshı ústin; 12 - kanatli pıshqı.
AQSH de kanat ornında polat lentalar qollanıladı. Lentaning qolaylıǵı sonnan ibarat, emirilganda da óz qábiletin joǵatmaydı.
Kanat baǵdarın hám zaboyga bolatuǵın basımdı ózgertiw ushın rolikler qollanıladı. Roliklerdi ornatıw ushın dızbekte múyesh astında skvajinalar burgulanadi. Olardıń diametri sonday bulishi kerek, oǵan qısıwshı rolikti jaylastırıw múmkinshiligi bolsın. Italiyanıń “Pelegrini” firması bir waqtıniń ózinde skvajina ótiw menen burawlawdı támiyinleytuǵın arnawlı ústin menen úskenelestirilgen kanatli pıshqılar islep shıǵaradı.
Úlken marmar monolitlerdi dızbekten ajıratıp alıwda gidrodomkratlar járdeminde arnawlı shebendan tayarlanǵan tiykar ústine yiqitish jolı menen ámelge asıriladı. Bálentligi onsha úlken bolmaǵan monolitler dızbekte arralanishi múmkin hám jayında transportqa tasıwǵa iykemlestirip bloklarǵa bólinedi.
Jumsaq jınıslardı qazib alıw SM-177 A túrdegi tas kesetuǵın mashinalar járdeminde ámelge asıriladı.
Qadaǵalaw sorawları :
1. Qurılıs taw jınısları tuwrısında túsinik beriń.
2. Qurılıs taw jınısların qazib alıwdıń qanday usılları ámeldegi?
3. Qurılıs taw jınısların qazib alıwda qollanılatuǵın trasnport quralları tuwrısında túsinik beriń.
Ádebiyatlar dizimi:
1. v. S. Xoxryakov. Otkritaya razrabotka mestorojdeniy poleznix iskopaemix. M. «Nedra».-1991 g.
2. Spravochnik. Otkritaya razrabotka mestorojdeniy poleznix iskopaemix. M. «Gornoe byuro». 1994.
3. Tóbeakov. P. I. Naumov. I. K. Texnologiya mexanizatsiya i organizatsiya otkritix gornix kárwan saray. M., MGGI, 1992.