Mavzu : 21- §. Ko'Rinishlar. Bosh va asosiy hamda mahalli va qo’shimcha ko’rinishlar ta’limi maqsad

21-dars

Mavzu : 21- §. KO'RINISHLAR. BOSH VA ASOSIY HAMDA MAHALLI VA QO’SHIMCHA

KO’RINISHLAR

Ta’limi maqsad: O’quvchilarga chizmada ko’rinishlar, bosh va asosiy hamda mahalli va qo’shimcha

ko’rinishlar haqida ma’lumot berish.

Tarbiyaviy maqsad: Chizma ishlahda ozodalikka rioya qilishlik shunindek o’tkir uchli

asboblardan foydalanishda ehtiyotkorlikni o’rgatish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarda chizmada bosh va asosiy hamda mahalli va qo’shimcha

ko’rinishlar foydalanish bo’yicha ko’nikma malaka hosil qilish.

Dars uslubi: nazari, amaliy

Darsga kerakli jihozlar:

Chizma qog’ozlari,chizmachilik asboblari,chizgich,o’chirgich.qalam…….

o’tgan yili o’quvchilar ishlardan namunalar.

Darsning borishi:

Tashkiliy qism. Takrorlash. Yangi mavzu bayoni. Mustahkamlash. Uyga topshiriq.

Tashkiliy qism.

O’quvchilar bilan salomlashish, yo’qlama qilish, kundalik yangiliklar bilan

tanishtirish, sinf xonasini tozaligini nazorat qilish va shu bilan birga sinfni darsga tayyorlash.
Takrorlash bo’yicya savollar va o’quvchilar bajargan ishlarni baholah.

1.Silindr qanday hosil bo'ladi? Konus va shar-chi?

2.Silindrning qanday elementlari mavjud? Konusning-chi? Sharning-chi?

3.KesiV konus nechta o'lchamga ega?

4.Pir;.nida qanday ko'rinishlarda bo'ladi?

5.Piramidaning qanday elementlari mavjud?

6.5-grafik ish.

TEST: Oltita bir xil kvadratlardan tuzilgan geometrik jism nima deyiladi? A. Prizma. B. Tetraedr. C. Kub. D. Parallelepiped.
Yangi mavzu bayoni:
O'z DSt 2.305:2003 ga muvofiq detaining proyeksiyalari ko'rinish deb yuritiladi. Chizmachilikda detaining shaklini to'liq ifodalash maqsadida turli tasvirlar (ko'rinish, qirqim, kesim)dan foydalaniladi.

Kuzatuvchiga nisbatan detaining ko'rinib turgan tomoni (sirti)ning tekislikdagi tasviri ko'rinish deyiladi.

Oltita asosiy ko'rinishlarni hosil qilish maqsadida 20.1-chizma, a dagi detalni ichi bo'sh kubning o'rtasiga joylashtiriladi. Kubning oltita yoqlariga to'g'ri burchak ostida detal proyeksiyalanadi. Shunda detaining kub yoqlaridagi ko'rinishlari (proyeksiyalari) hosil bo'ladi (20.1-chizma, b).

B osh va asosiy ko'rinishlar. Kubning yoyilmasi bajariladi (20.1-chizma, d). Shunda detaining asosiy ko'rinishlari o'zaro qanday joylashganligi yaqqol ko'rinadi: V dagi olddan (bosh), Я dagi ustdan, W dagi chapdan, Я, dagi ostdan, F, dagi orqadan, W\ dagi o'ngdan ko'rinishlar deyiladi. Standart talabiga muvofiq kub yoyilmasi chegara chiziqlari olib tashlanib tasvirlanadi (20.1-chizma, e).

Chizmada frontal proyeksiyalar tekisligidagi tasvir asosiy, ya'ni bosh ko'rinish sifatida olinadi. Shunda detalni bu tekislikka nisbatan shunday joylashtirish kerakki, detaining shakli va o'lchamlari to'g'risida aniqroq tasawur qilishga imkon yaratilsin. Shuning uchun ham detaining bunday tasviri bosh ko'rinish ham deyiladi. Demak, detal to'g'risida eng ko'p ma'lumot beradigan tasvir bosh ko'rinish hisoblanadi.

Detal chizmasi chizilayotganda ico^rimslilar sonini eng kam bo'lishiga. ammo unda detal to'g'risida to'liq ma'lumot beradigan bo'lishiga harakat qilinadi. Bunda standartlarda belgilangan shartli belgilar va yozuvlardan samarali foydalanish talab qilinadi.

Buyum sirtining biror qismida joylashgan elementini chegaralab olib tas-virlashga to'g'ri kelsa, mahalliy ko'rinish, asosiy ko'rinishlardan biri buzib tasvirlanadigan bo'lsa, qo'shimcha ko'rinish tatbiq etishga to'g'ri keladi.

Mahalliy ko'rinish. Chizmada ko'rinishlar sonini kamaytirish maqsadida detaining bir qismini alohida ko'rsatish uchun mahalliy ko'rinish tatbiq qilinadi. Mahalliy ko'rinish ingichka to'lqinsimon chiziq bilan chegaralab qo'yiladi. 21.1-chizma, a da detaining chapdan ko'rinishini to'liq chizish o'rniga uning kerakli element! tasvirlangan. Ba'zan detal elementining shakli konturini tasvirlash bilan ham kifoyalaniladi (21.1-chizma, a dagi A). 21.1-chizma, b da val qismining shponka o'rnatilgan ariqcha (paz) qismi tasvirlanishi bilan detaining ustdan ko'rinishini tasvirlashga hojat qolmaydi. Bunday qisman tasvirlashlar mahalliy ko'rinish deyiladi.

Qo'shimcha ko'rinish. Har doim ham buyum sirtining biror qismidagi eleme/Ltini asosiy oltita ko'rinishning birortasiga to'g'ri (buzilmagan holda) tasvirlashning iloji bo'lmasa, u holda, buyumning o'sha ko'rinishi asosiy ko'rinishlarga parallel bo'lmagan yangi qo'shimcha tekislikda bajariladi va u qo'shimcha ko'rinish deyiladi (21.2-chizma, a). Qo'shimcha ko'rinish qulay holatga burib tasvirlanishi mumkin. Ammo buyumning bosh ko'rinishidagi qabul qilingan vaziyat o'zgarmasligi kerak va burilganligini ko'rsatuvchi belgiO bilan ta'minlanishi lozim (21.2-chizma, b). Ba'zi hollarda qo'shimcha ko'rinish yozuvsiz va




21,1- chizma


21,2-chizma

Mustahkamlash uchun savollar:

1.Ko'rinishlar qanday hosil qilinadi? 2.Asosiy ko'rinishlar nechta?

3.Bosh ko'rinish qanday ko'rinish hisoblanadi? 4.Bosh va boshqa ko'rinishlarga ta'rif bering.

5.Mahalliy ko'rinish deganda qanday ko'rinishni tushunasiz?

6.Qo'shimcha ko'rinish qanday holatlarda qo'llaniladi?

Uyga topshiriq:

21.3-chizmada detallar 7, 2, 3, 4, 5 raqamlar bilan, mahalliy ko'rinishlar a, b, d. e. f harflar bilan belgilangan. Hammasiga tegishli A yo'nalishga mos ko'rinishni toping.