Matnshunoslik

12-amaliy mashg`ulot. Atributsiya jarayoni

Atributsiya – matnning ichki va tashqi xususiyatlariga asoslanib matn muallifini aniqlash. Atributsiya holatida matnshunos matnning, masalan, g‘azallarda maqta’dagi taxallus, matn tuzilishini o‘rganish, sanalarini, matnning yaratilish joyini aniqlash kabi tekstologik usullardan foydalanib, muallif nomi va tarjimai holini tiklash mumkin. Ateteza esa, muayyan asarning muallifi noto‘g‘ri ko‘rsatilgan taqdirda uni noo‘rin mualliflikdan himoya qilishga aytiladi.
1-TOPSHIRIQ. Matn tabdili.



2-TOPSHIRIQ. Yopiq test.

1. 
   Matnning ichki va tashqi xususiyatlariga asoslanib matn muallifini aniqlash nima deb ataladi?
   
2. 
   Hoshiyadagi bitiklarning asosiy matnga qo`shib yuborilishi nima deb ataladi?
   
3. 
   Muallifi notog`ri berilgan muyyan asarni ilmiy asosda noo`rin mualliflikdan himoya qilish…
   
4. 
   Matn kontekstidan kelib chiqib matndagi xato yozilgan o`rinlar yoki o`qib bo`lmas darajada o`chib ketgan so`z va jumlalarni matn mantig`idan kelib chiqib tiklash nima deb ataladi?
   
5. 
   Qo`lyozma nusxalarning hoshiyalarida uchraydigan izohlar to`ldirishlar, aniqlik kirituvchi mulohazalar, oyat va hadislarning hoshiyadagi tavsirlari nima deb ataladi?
   

Tavsiya etiladigan adabiyotlar

8. 
   Habibullayev A. Adabiy manbashunoslik va matnshunoslik. Toshkent, 2000.
   
9. 
   Hasaniy M., Habibullayev A. Adabiy manbashunoslik va matnshunoslikning nazariy masalalari. Toshkent, 2011.
   

13-amaliy mashg`ulot. Manba va matnlarni klassifikatsiya qilish

Matnlarni klassifikatsiya qilish (tasniflash) usuli. Matnlar janr va nashr turlari bo‘yicha tasniflanadi. Janr turlariga adabiy (devon, doston-masnaviy, qasida va shu kabilar), tarixiy (tarix-yilnomalar, tazkira-esdalik, manoqib, vaqfiya va shu kabilar), yozishmalar (maktubot, ruq’aot, munshaot va shu kabilar), diniy (tafsir, ta’vil, fiqh, kalom, tasavvuf va shu kabilar), fan sohalariga bag‘ishlangan matnlar kiradi. Turli to‘plamlar, monografik risolalar, majmualar, bayozlar shaklida ko‘chirilgan yoki toshbosma usulida chop etilgan asarlar nashr turlari bo‘yicha tasniflanadi.Tasniflash matnshunos uchun muhim ahamiyatga ega. Zero, tadqiq etilayotgan matn turli janr va nashr turlariga xos belgilarga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, tazkiralarda biografik ma’lumotlar bilan birga she’rlardan parchalar, xatlardan namunalar yoki tarixiy lavhalar qorishiq keladi. Devonlar esa, muayyan strukturaga ega bo‘lib, bu tartib buzilishi uning majmuaga aylanib qolishiga olib keladi. Bayozlar tazkiralar kabi to‘plam-antologiyalar xarakterida bo‘lsa-da, ularning tarkibini shoirlar ijodlaridan namunalar tashkil etadi.