Materialshunoslik indd

 
operatsiyalari bajariladi.
5.2 Bo‘shatish va normallash
Yumshatishdan maqsad muvozanatda bo‘lmagan strukturani mu-
vozanat holatga keltirishdir. Odatda, 
yumshatish 
deganda buyumni 
ma’lum  haroratgacha  qizdirib,  pech  bilan  birgalikda  sovitishga  ay
-
tiladi.
Yumshatishning quyidagi turlari mavjud: rekristallash; chala yum
-
shatish; to‘la yumshatish.
•  Rekristallash uchun buyum 650–700°C gacha qizdirilib, shu
 
haroratda  ma’lum  vaqt  ushlab  turilgandan  keyin  pech  bilan  birga
 
sovitiladi. Bunda ferrit qayta kristallanadi va sementit bir oz o‘sadi.
 
Materialning plastikligi ortadi.
•  Chala  yumshatish  uchun  buyum  yuqori  haroratgacha  qiz
-
diriladi  va  ma’lum  vaqt  ushlab  turilgandan  keyin  pech  bilan  birga 
sovitiladi. Bunday termik ishlovdan maqsad plastina ko‘rinishidagi 
perlitni  yumaloq  shaklga  keltirishdan  iborat.  Uning  qattiqligi  plas­
tinasimon perlitdan bir oz past bo‘lsada, plastikligi yuqoridir.
•  To‘la yumshatish deb, donachalarini nisbatan maydalash va 
qoldiq  ichki  zo‘riqishlarini  kamaytirish  maqsadida  po‘latlarni  qiz
-
dirib, shu haroratda ma’lum vaqt ushlab turilgandan keyin pech bilan 
birga sovitishga aytiladi. Yuqori haroratda ushlab turish vaqti buyum 
materialida faza o‘zgarishlari yuz berishi uchun yetarli bo‘lishi ke­
rak. Natijada hosil bo‘lgan mayda donali austenit sovishi hisobiga 
perlit donachalari ham maydalashadi.

---

71
Sovitish vaqtini kamaytirish maqsadida austenit eng kam barqa-
rorlikka ega bo‘lgan haroratda to‘la parchalanguncha ushlab turiladi. 
Austenit perlitga to‘liq parchalangandan so‘ng asta­sekin sovitiladi. 
Bunday termik ishlov berish