Materialshunoslik book · September 020 citations reads 16,154 authors

21-rasm.
 
Qattiqlikni
Shor usuli bilan
aniqlash sxemasi.
H
Ï
H
0

---

71
sikning millimetr hisobidagi chuqurligini (
KC
3
, 
KC
5
), IV tur-
dagilarni sinashda – kesikning ochilish burchagini ko‘rsatuvchi,
V turdagilarni sinashda „t“ indeksi (KC
n.t.
) qo‘shiladi. Zarbiy
qovushoqlik ikki tashkil etuvchidan tarkib topadi, chunki uni
aniqlashda yemirilish darzlarining paydo bo‘lishi va kattalashuviga
qarshilik o‘lchanadi:
KC
=
KS
p.b.
+
KC
t
,
bunda: 
KC
p.b.
– darz paydo bo‘lishiga sarflangan ish; 
KC
t
–
darzning tarqalishiga sarflangan ish.
Bu tashkil etuvchilar material tuzilmasining holatiga va
ko‘pgina tashqi omillarga turlicha bog‘liq bo‘ladi. Metallning mo‘rt
yemirilish holatiga o‘tishi ko‘p jihatdan darzning kattalashishiga
sarflangan ish bilan aniqlangani tufayli, zarb bilan sinashda 
KC
t
ni aniqlash yaxshiroq. 
KC
t
ish metallning boshlangan ye-
mirilishiga qarshiligini tavsiflaydi va kesiklarning o‘tkirligiga kam
bog‘liq bo‘ladi. 
KC
lari teng bo‘lgan ikki xil materialdan 
KC
t
kattasi ishonchliroq bo‘ladi, demak, darzning tarqalishiga sarf-
langan ish materialning ishonchliligini tavsiflaydi.
KC
ni tashkil etuvchilarga ajratishning bir necha usullari bor.
Namunalarning yemirilishi mo‘rt yoki qovushoq bo‘lishi mumkin.
Mo‘rt yemirilish uzilish yo‘li bilan sodir bo‘ladi va bunda namuna
sezilarli darajada plastik deformatsiyalanmaydi. Qovushoq yemi-
rilishdan oldin kattagina plastik deformatsiya sodir bo‘ladi.
Mo‘rt yemirilish uchun xos xususiyat darzning katta
tezlikda tarqalishi va uning tarqalishida plastik deformatsiyaning
bo‘lmasligidir. Darz to‘plangan energiya tufayli harakatlanadi.
Qovushoq yemirilish uchun xos xususiyat darzning tarqalish
tezligi kichikligi va uning harakatlanishida anchagina plastik
deformatsiya sodir bo‘lishidir. Yemirilishlar turlari singan joy-
larni o‘rganish (fragtografiya) natijasida aniqlanadi.
Yemirilish xususiyatining o‘zgarishidagi harorat oralig‘i so-
vuqlayin sinish bo‘sag‘asi yoki