Materialshunoslik book · September 020 citations reads 16,154 authors

3.12. Metallar korroziyasi va unga qarshi kurashish
Korroziya to‘g‘risida umumiy ma’lumot
Metallar muhim konstruksion material bo‘lib, ular turli
sharoitda (havoda, suvda, yer ostida) ishlatiladi. Metallar
ishlatiladigan sharoitlarda ularni yemiruvchi ko‘p moddalar
bo‘ladi. Bunday sharoitda metallar qisman yoki butunlay yemi-
rilishi yoki korroziyalanishi mumkin. Metallarning korroziya-
lanishidagi isrofi yiliga bir necha million tonnani tashkil etadi.
Bu esa xalq xo‘jaligiga katta zarardir. Shuning uchun korroziyaga
qarshi kurash davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan masala hisoblanadi.
Metallarning tashqi muhit bilan fizik-kimyoviy o‘zaro ta’-
siri oqibatida yemirilishi 
metallar korroziyasi
deb ataladi.
Metallar korroziyalanganda ularning fizikaviy va mexani-
kaviy xossalari susayib ketadi.
Korroziya turlari
Metallarning korroziyalanish tezligigina emas, balki
ularning sirtida korroziyalangan joylarning qanday taqsimlanishi
ham muhimdir. Agar metall sirti bir tekis korroziyalangan
bo‘lsa, 
tekis korroziya,
ayrim joylari korroziyalangan bo‘lsa,
mahalliy korroziya 
deyiladi. Korroziya qanchalik notekis bo‘lsa,
u shuncha xavflidir. Metall donlari chegarasi yemirilsa, bunday
korroziya
 kristallitlararo korroziya
deyiladi. Bunday korroziya
o‘ta xavflidir, chunki metallning tashqi ko‘rinishi deyarli
o‘zgarmaydi, lekin uning mexanik xossalari kuchli darajada
pasayadi.
Metallarning korroziyalanish jarayoni tavsifiga ko‘ra,
barcha korroziya hodisalarini ikkita guruhga: kimyoviy korroziya
va elektrokimyoviy korroziyaga bo‘lish mumkin.
Kimyoviy korroziya
Metallarning elektr o‘tkazmaydigan agressiv muhitda,
masalan, yuqori haroratgacha qizdirilgan gazlarda, neft,

---

55
benzin, surkov moylari va boshqalarda yemirilishi 
kimyoviy
korroziya
deb ataladi. Metallarning kimyoviy korroziyalanish
jarayoni, asl mohiyatini inobatga olganda, muhitdagi agressiv
tarkibiy qismlarning metall bilan birikishidan iborat. Masalan,
po‘lat havo va gazlar ishtirokida yuqori haroratgacha
qizdirilganda uning tarkibidagi temir oksidlanib, kuyindiga
aylanadi.
Korroziyalanish tezligi haroratga ham bog‘liq; harorat
qancha yuqori bo‘lsa, korroziyalanish shuncha tezlashadi,
chunki muhit aktiv atomlarining va metall atomlarining parda
orqali diffuziyalanish tezligi ortadi.