Materiallar

XI 
BOB 
MURAKKAB  QARSHILIK
M avzu  m azm uni.  Ushbu  bobda  deformatsiyaning  murakkabroq  turlari 
bilan  tanishamiz.  T o'liq  ko'chishlar  oddiy  deform atsiyalar  yig 'in d isid a n  
tashkil  topgan  hollam i,  ya'rti  murakkab  qarshilik  holatini  к о ‘rib  o'tam iz. 
Shunday  holat  uchun  kuchlanishlarni  aniqlash form ulalarini  chiqaramiz.
11.1.  Qiyshiq  egilish
M a’lumki  brus  kesim larida  ta ’sir  natijasida  umumiy  holda  6-ta  ichki 
kuch  omillari  hosil  boMadi.
A w algi  boblarda  har  bir  ichki  kuchning  brusga  ko‘rsatadigan  ta ’siri 
o ‘rganiIdi.  B o'ylam a  kuch  ta ’sirida  brusda  ch o ‘zilish  (siqilish),  k o ‘ndalang 
kuch  ta ’sirida  (qisqa)  bruslarda  siljish,  burovchi  moment  ta ’sirida  -   bura- 
lish  hamda  eguvchi  m oment  va  ko‘ndalang  kuchlar  ta ’sirida  -   egilish  de-: 
formatsiyalari  hosil  boMishi  k o ‘rib  chiqildi.  B u  to ‘rt  turdagi  deform atsiya- 
lami  brusning  oddiy  deform atsiyalari  deb  ataladi.
Ammo,  amaliyotda  shunday  hollar  uchraydiki,  bir  vaqtning  o‘zida  brus  ke­
simlarida  bir  necha  ichki  kuch  omillari  birgalikda  ta’sir  etadi,  masalan:  bo‘ylama 
kuch  va  eguvchi  moment,  burovchi  moment  va  ko'ndalang  kuch  va  h.k.
M avjud  ichki  kuchlar  o ‘zlariga  mos  deform atsiyalarni  hosil  qiladi  -  
demak  brusda  bir  necha  turdagi  deform atsiyalar  majmuasi  sodir  boMadi.
Quyida  brus  m urakkab  deform atsiyasining  bir  turi  hisoblanm ish  -   bal­
kaning  qiyshiq  egilishi  bilan  tanishib  chiqamiz.
Balkaga  qo‘yilgan  kuch  balkaning  simmetriya  tekisligi  bilan  (kesimning 
bosh  o'qlari  bilan)  biror  kuch  hosil  etsa,  balkada  qiyshiq  egilish  hosil  boMadi.
Bir  uchi  sham irsiz  biriktirilgan,  ko‘ndalang  kesimi  to ‘g ‘ri  to ‘rtburchak 
boMgan  balkaning  erkin  uchiga  balka  o ‘qiga  tik  y o ‘n alish d a  F  kuchi 
qo‘yilgan,  deb  faraz  etaylik.  Ushbu  kuch  balka  ko‘ndalang  kesim ining  bosh 
o‘qi  0  у   bilan  a   burchak  tashkil  etadi  (11.1-rasm,  a,b)
Eguvchi  m om entning  ta ’sir  etish  tekisligi  balkaning  ikkita  bosh  tekis- 
liklaridan  birortasiga  ham  mos  tushmaganligi  sababli,  bunday  egilish  -   qiy­
shiq  egilish  boMadi.
Tayanchdan  x  m asofada  yotgan  m n  kesim dagi  eguvchi  m om entning 
absolut  qiymati  quyidagiga  teng  boMadi:
M   =   F  (