Materiallar

6.2.  Buralishdagi  kuchlanish  va  deform atsiyalar
qlashdan  b o s h la y m iz .  B u n in g  
uch u n   b u ra lis h g a   ishlayotgan 
v a ln i  1-1  k e s im   b ila n   ik k i
M6
*   r 
boMakka  a jra ta m iz   (6.3-rasm ). 
0 ‘ n g   b o M a g in i  ta s h la b   y u - 
b o rib ,  chap  boM agining  m u v o ­
za n a tin i  te k s h ira m iz .
V a ln in g   chap  boMagi  bu­
rovchi  moment  M 5  hamda  tash­
lab  yuborilgan  boMakning  chap 
boMakka boMgan ta’ sirini almash- 
tiru v c h i  ic h k i  kuchlar  ta ’ sirida 
muvozanat  holatida  boMadi.

---

V a ln in g   chap  boMagi  u c h u n   0 0 ,  o ‘ q ig a   nisbatan  m o m e n tla r  m u vo z a n a t 
te n g la m a sin i  tu za m iz:
M 6  -   Z M
t
  =   0,  y o k i  I M
t
  =   M 5.
1-1  kesim ga  ta ’ s ir  e tu v c h i  k u c h la r  m o m e n tla rin in g   y ig M n d isi  X M
t
  n i 
a n iq la sh   u ch u n ,  a yla n a   m a rk a z id a n   p  m a so fa d a   yo tg a n   ix tiy o r iy   n u q ta n i 
o la m iz   va  u n in g   a tro fid a n   d A   e le m e n ta r  yu za ch a   ajratam iz.  U   h o ld a   yu za - 
chaga  ta ’ s ir  e tu v c h i  k u c h   dF   =   т р  d A   boM adi,  bu  ye rd a   t p  o ‘ sha  n u qtadagi 
u rin m a   ku ch la n ish .  B u   k u c h d a n   0  n u q taga  nisbatan  o lin g a n   m o m e n t
d M x   =   t pd A p
ga  teng  boMadi.
K o 'n d a la n g   ke sim d a g i  to M iq   m o m e n tn i  aniqlash  uchun  y u q o rid a g i  ifo ­
d ani  yuza  b o 'y ic h a   in te g ra lla y m iz :
M 6 =   J
Tp - p - d A ,
 
(6 .1 )
A
(6.1) formuladan  to ‘g ‘ ridan to ‘ g ‘ ri  burovchi  mom ent M 6  ni  aniqlab  boMmaydi, 
chunki  undagi  xp  ning  o ‘ zi  nom a’ lum ,  demak  masala  statik  noaniq.  Masalani  hal 
etish  uchun  valning  deform atsiyasini  k o ‘ rib   o ‘ tishga  to ‘g ‘ri  keladi.
B u ra lish g a   ishlayotgan  v a ln in g   s irtid a n   A B D C   to ‘ g ‘ ri  to ‘ rtb u rc h a k n i  ajra­
tib   o la m iz   (6.4-rasm ,  a).

---

D e fo rm a ts iy a   n a tija s id a   1-1  va   2-2  ke s im la r  b ir-b irig a   nisbatan  tp  b u r­
c h a kka   b u rila d i.  Q a b u l  q ilin g a n   gipotezaga  k o ‘ ra  h a r  ik k i  ke sim   te k is li- 
g ich a ,  ra d iu s la r  to ‘ g ‘ ri  c h iz iq lig ic h a   q o la d i.  I k k i  kesim   orasidagi  d x   m asofa 
o ‘ zgarm aydi.  A B D C   t o ‘ g ‘ ri  t o ‘ rtb u rch a k  d e fo rm a tsiya d a n   k e y in   s h trix la n ­
gan  yu za   k o ‘ rin is h in i  o la d i.  D e fo rm a ts iy a   n a tija sid a   e le m e n tn in g   q iy s h a y - 
gan  h o la ti  6.4-rasm ,  b,d  da  aks  e ttirilg a n .
Rasm dan  k o ‘ rin a d ik i  v a ln in g   ushbu  elem enti  s iljis h g a   is h la y d i.  U shbu 
d e fo rm a ts iy a n in g   q iy m a ti  s iljis h   burch a g i  (y o k i  n is b iy   s iljis h )  у  o rq a li  a n iq - 
la n is h i  m u m k in   (6 .4 -ra sm , 
d).
M a ’ lu m k i  s iljis h   d e fo rm a ts iy a s i  ja ra y o n id a   s ilju v c h i  k e s im la rd a   u rin m a  
k u c h la n is h la r  paydo  boM adi  (b u   k u c h la n is h la r  6.4-rasm ,  d  da  0 2  B ,  D ,  u ch - 
b u rch a g id a   ta svirla n g a n ).  M a z k u r  k u c h la n is h la m i  n is b iy   s iljis h   у  o rq a li  a n iq - 
lasa  boMadi:  т  =   yG.
_
V a l  s irtid a g i  a b s o lu t  s iljis h   B B ]= rd (p   va  n is b iy   s iljis h