Materiallar

12.5.  Erkinlik  darajasi  bitta  boMgan  sistem alarning  erkin 
tebranishlari
Sistem aning  erkin  tebranishini  abstrakt  va  real  hollar  uchun  k o ‘rib 
o ‘tamiz.  Abstrakt  holda  sistem a  tebranishiga  qarshilik  ko‘rsatuvchi  kuchlar 
e ’tiborga  olinmaydi,  real  holda  esa  tebranma  harakatni  so‘nishga  olib  keluv- 
chi  qarshilik  kuchlari  hisobga  olinadi.
Q a rsh ilik   kuchlari  hisobga  olinm agan  hoi.  Bir  massali  elastik  siste­
malarning  (12.7-rasm,  a  va  b)  vertikal  y o ‘nalishdagi  erkin  tebranishini  ko‘rib 
o ‘tamiz.  Elastik  sistemalarning  muvozanati  bir  zumga  q o ‘yib  olingan  tashqi 
kuch  ta ’siri  ostida  buzildi  deb  faraz  etaylik.  Buning  oqibatida  sterjenli  sis­
temalar  erkin  tebranma  harakatga  keladi.
Sterjenlar  uchiga  vazni  Q = m g  bo'lgan  yuk  qo‘yilgan,  m  yuk  massasi, 
g  -   erkin  tushish  tezlanishi.  Y uk  Q  -   ta ’sirida  balka  ust-m asofaga  solqilana- 
di  (12.7-rasm,  b).  Vertikal  sterjen  esa  A
i
  masofaga  uzayadi  (12.7-rasm,  a).

---

Tebranish  jarayonida  massalar  (y)  masofaga  o g ‘adi,  natijada  ular  tik- 
lovchi  (qaytaruvchi)  kuch  R  va  inersiya  kuchi  Jn  ta ’sirida  boMadi.  M uvo­
zanat  tenglamasini  tuzishda  pastga  yo'nalgan  kuch,  k o ‘chish,  tezlik  va  tez- 
lanishning  ishorasini  musbat  deb  qabul  qilamiz.