Materiallar

10.1  Umumiy  tushunchalar
С
з Ь)
Щ
t
Qi
A

---

rilishi  ramaning  geometrik  o ‘zgarmasligiga  putur  yetkazmaydi,  ayni  paytda 
statik aniq sistema hosil  buladi.  Ortiqcha bog‘lanishlar o ‘rniga reaksiya kuch­
lari  (Hb  Rb  Rc)  ni  qo‘yamiz.  Bu  noma’lum  reaksiya  kuchlarini  aniqlash  uchun 
q o ‘shim cha  tenglam alar  tuzish  taqozo  etiladi.  Xullas  bu  ramaning  statik 
noaniqligi  tashqaridan  ko‘zga  tashlanib  turibdi.
10.2-rasmdagi  ramaning statik  noaniqligi  ko‘zga yaqqol  tashlanmaydi.  Bir 
qarashda  statik  aniq  ramaday  tuyuladi.  Aslida  bu  rama  ham  statik  noaniqdir.
Geometrik  o ‘zgarmas,  statik  aniq  sistema  hosil  qilish  uchun  berilgan 
ramaning  biror  yeridan  qirqamiz  (ya’ni  ortiqcha  bogManishlarni  tashlab  yub- 
oramiz).  Qirqimga  tushgan  kesimning  qo‘zg‘almasligini  ta ’minlash  uchun 
shu  kesim da  hosil  boMadigan  ichki  kuchlarni  tashqi  reaksiya  kuchlari 
ko'rinishida  tasvirlaymiz  (10.2-rasm,  b).  Bu  uchala  kuch  (M,  Q,,  N ,)  ham 
noma’lum.  Nom a’lum  tayanch  reaksiyalari  (Ha  R^  Rb)  statika  tenglamalaridan 
topilsa,  nom a’lum  ichki  kuchlar  qo‘shimcha  tenglamalardan  topiladi.  De­
mak,  sharnirlarga  ega  boMmagan  har  bir yopiq  kontur  uch  marta  statik  noa­
niq  boMar  ekan.
Ramalaming  statik  noaniqlik  darajasi  quyidagi  formuladan  aniqlanadi:
C„  = 3  K - S h ,
bunda  К  -   yopiq  konturlar  soni;
Sh  -   oddiy  sham irlar  soni.
Oddiy  sharnirlar  soni  disklar,  ya’ni  sterjenlar  sonidan  bitta  kam  boMadi. 
Quyida  ram alam ing  statik  noaniqlik  darajasini  aniqlashga  doir  bir  necha 
misol  ko‘rib  o ‘tamiz.
1-m isol  10.1-rasm,  a-  da  berilgan  ramaning  statik  noaniqlik  darajasi 
aniqlansin.
Konturlar  sonini  belgilashda  А,  В,  С  tayanchlari  hayolan  tutashtiriladi. 
U  holda  К   =  2  boMadi.  Shamirlar  sonini  belgilashda  sharnirlar  ko‘zg ‘almas 
tayanchda  Sh=  1  deb,  qo‘zg‘aluvchi  tayanchda  esa,  Sh=  2  deb  olinadi:
C„  = 3 - 2 - 3  = 3.
Demak,  mazkur  rama  uch  marta  statik  noaniq  ekan.
2-misol.  10.2-rasm,  a-da  tasvirlangan  ramaning  statik  noaniqlik  darajasi 
aniqlansin.  Yopiq  konturlar  soni  K=2;  oddiy  sharnirlar  soni  Sh=  2+1=3;
C„  = 3 • 2 -  3 = 3
Demak,  bu  rama  ham  uch  marta  statik  noaniq  ekan.
3-misol.  10.3  rasmda  ko'rsatilgan  ramaning  statik  noaniqlik  darajasi