Materiallar

ud,  =
 
—- .
1 
ф
 
2 E
4.9.  M ustahkamlik  nazariyalari
M u h a n d is lik   h is o b in in g   eng  m u h im   v a z ifa s i  k u c h la r  ta ’ s irid a   boMgan 
e le m e n tn in g   m u s ta h k a m lig ig a   baho  b erishdan  ib o ra t.  B u   bo ra d a   m a te ria lla r 
q a rs h ilig id a   b ir   necha  m u s ta h k a m lik   n a z a riy a la ri  is h la b   c h iq ilg a n .  S hular- 
n in g   a y rim la ri  b ila n   ta n is h ib   ch iq a m iz .
M ustahkam likning  birinchi  nazariyasi.
  B u   n a za riya g a   k o ‘ ra   jis m n in g  
m u s ta h k a m lig ig a   ta ’ s ir  etadigan  asosiy  m iq d o r  -   eng  k a tta   n o rm a l  k u c h la - 
n is h d ir,  y a ’ n i  n o rm a l  kuchlanish orta   b o rib ,  o ‘ z in in g   x a v fli  q iy m a ti  a ° g a   erish- 
ganda jis m   (d e ta l) y e m irila d i,  m ustahkam ligini  y o ‘ qotadi.  cr°n in g  q iy m a ti  o d d iy 
ch o ‘ z ilis h   y o k i  s iq ilis h g a   sinash  o rq a li  ta jrib a   yoM i  b ila n   a n iq la n a d i.
M u ra k k a b   k u c h la n is h   h o la tid a   m u s ta h k a m lik n i  b u z ilis h   s h a rti  q u y id a ­
g ic h a   ifo d a la n a d i:
o t  - o °
  -   c h o ‘ z ilis h d a ;
|сг31 =  (4 .2 7 )
X a v fli  k u c h la n is h  
ct
°  n i  z a x ira   (zapas)  k o e ffits ie n ti  n   ga  boM ish  o rq a li 
ru x s a t  e tilg a n   n o rm a l  k u c h la n is h   [c r ]  a n iq la n a d i:
H
=
- -
n
U   h o ld a   b ir   o ‘ q li  ku c h la n is h   h o la ti  u ch u n   m u s ta h k a m lik   sh a rti  q u y id a g i 
k o ‘ rin is h n i  o la d i:

---

|cr3| < [ c r ]   -   s iq ilis h   h o li  uchun 
(4 .2 8 )
S hunday  q ilib ,  m u s ta h k a m lik   naza riya sid a   uchta  bosh  k u c h la n is h   (ст,, 
ст2, 
ct
3)  lardan  fa q a t  b itta s i  -   eng  ka tta si  hisobga  o lin a d i,  q o lg a n   ik k ita s i 
m u s ta h k a m lik k a   ta ’ s ir  e tm a y d i,  deb  qa ra la d i.
T a jrib a la rn in g   k o ‘ rs a tis h ic h a ,  b u   n a za riya   p la s tik   m a te ria lla r  u c h u n g in a  
q o n iq a rli  n a tija la r  b e ra d i,  x o lo s .
U shbu  n a z a riy a   X V I I   asrda  G a lile y   to m o n id a n   is h la b   c h iq ilg a n .