Matematikali’q statistika elementleri

Statistikaliq material

Xaliq araliq tosinnanli waqiyalardi esapqa aliw ha’m gu’zetiw na’tiyjesinde statistikaliq material payda boladi. Dara jag’dayda, tu’rli o‘lshemdegi qa’telikler statistikaliq material bolip xizmet etedi.

Ta’jiriybe na’tiyjesinde gu’zetilgen ma’nislerge tiykarlanip qaralip atirg’an shamalardin’ bo’listiriw nizamlarin aniqlaw ha’mde bo’listiriw parametrlerdin’ ma’nislerin bahalaw – matematikaliq statistikanin’ waziypasi esaplanadi.

Matematikaliq statistikanin’ ja’ne bir waziypasi qaralip atirg’an shamalar qatnasatug’in protsesti optimal du’ziw ushin kerek bolg’an aniq na’tiyjelerdi payda etiw maqsetinde ta’jiriybeler (statistikaliq) materialdi qayta islep shig’iw ha’mde analiz qiliw usillarin jaratiwdan ibarat.

Misali. O’lshem a’sbabi ja’rdemi menen qanday da bir obektti ko‘p ma’rte o‘lshengende, dara jag’dayda, bir obektke shekem bolg’an uzaqliqti aniqlaw paytinda, gu’zetilgen shamalardin’ tu’rli ma’nisleri payda boladi.

Sol jol menen ta’jiriybede aling’an ma’nislerge tiykarlanip qanday da bir na’tiyjege keliwden aldin olardi sistemalastiriwdi yag’niy qayta islewdi talap etedi.

Gu’zetilgen X ma’nis benen ku’zetilip atirg’an  shamanin’ haqiyqiy ma’nisi arasindag’i  ayirma, yag’niy X-= o‘lshew qa’tesi dep aytiladi. O’lshew qa’tesi aniq na’tiyjeler aliw maqsetinde matematikaliq ishlov beriwdi talap etedi. Ma’selen, zatlardi ko’birek islep shig’ariwda payda etilgen zattin’ bazi’bir o’lshemin ali’ng’an o’nimler ushi’n aldi’nnan berilgen o’lshemnen shetleniw shamasi’n qaraw kerek boladi’.

Solay etip matematikaliq statistikada tiykarinan tan’lanbani tekseriw na’tiyjesine tiykarlang’an halda ko’plik boyinsha belginin’ bo’listiriliwi haqqinda na’tiyje shig’ariw a’melge asiriladi. Bunda ta’jiriybeli mag’liwmatlar qayta isleniw maqsetke erisiledi.