Matematika Óqitish Metodikasi 31-variant (javoblari)

3.Vaqt ólchovlari bólimini mantiqiy-didaktik tahlili 

3.IV sinfda bolalarga 

“vaqt ólchovlari “ mavzusini 

yil,oy,haft,sutka,soat 

minut kabi ólchov birliklari haqida tushuncha beriladi.Kórgazmali 

tushuncha berish uchun soatdan foydalanishga kengroq 

to’xtalish 

kerak.Mavzuni órganishning asosiy vazifasi bolalarni vaqt birliklari va 

uning munosabatlari bilan tanishtirib vaqtni soat bilan aniqlashga 

órgatishdir.Ularga minut,sekin,soat,kun,hafta,oy,yil kabi vaqt 

ólchovlarini uy sharoitida órganib kelish topshiriladi. 

“Birinchi sinfning"tayyorgarlik davridayoq “oldin",”keyin"tushunchalari 

kiritiladi.Masalan to’rtta faslga oid rasmli

 kórgazmadan foydalanib 

qaysi fasl oldin keladi qaysisi keyin keladi kabilarni tushuntirish mumkin. 

1-sinfdan boshlab kun,tun,oqshom,bugun,ertaga,kecha tushunchalari 

bilan tanishib boradilar.Sinfda kalendardan(taqvimdan) foydalanish shu 

asosida hafta oy,yil kabi ularning orasidagi boģlanishni órganish

 

mumkin.Vaqt ólchovlari mavzusidagi darslarda vaqt odamlar hayotida 

qanday rol óynashi,kichik chaqaloqlikdan keksalikka qadar ôtgan 

oraliqdagi 

odamlarning yoshi bo’yicha bosqichlarini 

tushuntirish uchun 

suhbat uyushtirish mumkin.  

Sinfda vaqtning ólchov asboblari: soat va sekundomerlar bólishi 

maqsadga muvofiq.Kóproq hisoblash ishlarida soat siferbletining bólishi 

---

shart.Vaqtni hisobga oladigan quyidagi qo’llanmalar haqida 

tushunchalar berish mumkin. 

1.Tabel 

2.Soatning demonstratsion modeli (siferblat) 

3.

”Maktab óquvchilaring kundalik rejimi”jadvallari

 

Shuningdek sekund va asr bilan tanishadilar.óquv yilning oxirida 

quyidagi vaqt ólchovlari jadvali beriladi. 

1 asr= 100 yil          1 sutka=24 soat 

1 yil =12 oy              1 minut=60 sekund 

1 oy 30 yoki 31 kun     1 soat 60 minut 

Fevral oyi 28 yoki 29 kun  

1 yil 365 kun  

Asosiy birliklari yil va sutka 

 

Darslikdagi jadvaldan foydalanib 12 oy va har bir oy necha kundan 

iboratligini ko’rsatish 

zarur.Bu mavzuga oid darslarda yirik yirikroq vaqt 

---

ólchovlarini maydaroq vaqt ólchovlariga va aksincha almashtirishga oid 

mashqlarga katta e'tibor berilgan. 

Misol: 1 yil 2 oy necha sutka? 

2.Vaqt birliklari bilan amallar bajarish 

Bir necha dars vaqt birligi qatnashgan ismli sonlar ustida amallar 

bajarishga ajratiladi. 

12 soat 45 minut  15 soat 35 minut 

10 soat 30 minut 8 soat 48 minut 

Vaqtni qo’shishni órganishdan oldin ana shunday 

mashqlarga qaraladiki 

ularda minutlar yoki 

sekundlar yig’indisi 24 soatdan kam

,kunlar 

yig’indisi esa 30 Dan yoki 31 

dan kam...... 

Ayrishni qarashda quyidagi misollar tavsiya etiladi 

1 soat-34 min     3 min-26 sekund 

Bular uchun: 

1 soat -24 min= 60 minut-34 minut= 26 sekund 

Bu mavzuni órganishda vaqt hisobini 1 sutkani 24 soat hisobida olib 

borish malakasi quyidagi chizma bilan tushuntiriladi. 

Bu chizma yordamida 7 kechki soat 19,11 esa kechki soat 23,Kunduzi 3 

bu soat 15 ekqnligini tushuntiriladi. 

Vaqt hisobiga oid masalalarni yechishda ham óquvchilar shu chizmadan 

foydalanishadi.IV sinfda sutka ichida hisoblashgan oid quyidagi 

masalalarga qaraladi.  

1)hodisaning boshlanishi bilan oxiri orasida ótgan vaqtga kóra uning 

oxirini topishga oid masalalar  

---

1 soat dars 30 minut boshlanadi dars 45 minut davom etadi tanaffus 

qancha bóladi? 

2 Hodisaning boshlanishini uning oxiri hodisa boshlangan vaqtga qarab 

topish.Misol:Katta tanaffus 30 minut davom etadi kirish 11:45 da bóladi 

savol katta tanaffus qachon boshlangan. 

3)berilgan hodisalar órtasida ótgan vaqtni hisoblash misol:Mustaqillik 

kuni 1991 yil 1 sentyabrda bo’lgan,

2000 yil 1-dekabrda Mustaqillikka 

qancha vaqt bo’lgan bóladi?

 

Bu uchala masala 

a+b=c ko’rinishida qo’shish 

komponentida 

noma’lumlar

ni topishga asoslanadi. 

    a + b=x; x+b=c;a+x=c 

Darslarni mustahkamlash uchun turli xil didaktik óyinlar ham bajariladi 

masalan: evrika,xotirani mustahkamlash,hozirjavoblik vah.k.z.