Matematika o’qitish metodikasidan laboratoriya mashg’ulotlari

Asosiy mazmuni. 

 

O’quvchilarda  matematik  bilim,  ko’nikma  va  malakalarni  shakllantirish  va 

rivojlantirishda  masalalar  asosiy  vosita  bo’lib xizmat  qiladi.  Masalalarni  yechish orqali 

---

 

32 

biz  faqat  matematikani  o’qitishda  ta’limiy  emas  balki  tarbiyaviy  va  rivojlantiruvchi 

maqsadlarni  amalga  oshiramiz  masalalar  sistemasi  bilim,  ko’nikma  va  malakani 

shakllantirishga  qaratilgan,  amaliy  qo’llanmani  namoiyshi  uchun  (ko’rsatish  uchun) 

yo’naltirilgan bo’lishi mumkin. 

Nazariy  bilimlarni  berishga  qaratilgan  masalalar  sistemasi  tushunchani  to’la 

o’zlashtirishni  ta’minlashga  qaratilgan,  teorema  va  uning  isbotini,  qo’llanishini, 

o’zlashtirishni  ta’minlovchi,  qoida  va  algoritmlarning  o’zlashtirilishini  ta’minlashga 

qaratilgan bo’lishi mumkin. 

Matematik  tushunchani  va  uning  ta’rifini  o’zlashtirishga  qaratilgan  masalalar 

sistemasini xususiyatlari quyidagilardan iborat: 

1.

 

Masalalar  sistemasida  yangi  matematik  tushunchalarni  amaliy  axamiyatini 

ko’rsatuvchi masalani mavjudligi. 

2.

 

Yangi tushunchani shakllantirishga yo’naltirilgan masalaning mavjudligi. 

3.

 

Tushunchaning alomatlarini ko’rsatishga yo’naltirilgan masalaning mavjudligi. 

4.

 

Tushunchani boshqa tushunchalardan ajratib olishga yo’naltirilgan masalaning 

mavjudligi. 

5.

 

Tushunchani  ta’riflovchi  matnni  o’zlashtirishga  yo’naltirilgan  masalaning 

mavjudligi. 

6.

 

Tushunchaga  bog’liq  bo’lgan  matematik  belgilarni  ishlatishga  yo’naltirilgan 

masalaning mavjudligi. 

7.

 

Tushunchaning xossalarini o’rnatishga qaratilgan masalaning mavjudligi. 

8.

 

Yangi matematik tushunchani qo’llanishiga qaratilgan masalaning mavjudligi. 

 

Teoremani  va  uning  isbotini  qaratilgan  o’zlashtirishga  masalalar  sistemasini 

xususiyatlari quyidagilardan iborat bo’ladi: 

1.  Teoremada  keltirilgan  matematik  faktni  ochish  uchun  kerakli  bilimlarni 

zarurligini ko’rsatishga qaratilgan masalaning mavjudligi. 

2.  Teoremani  isboti  jarayonida  ishlatiladigan  faktlarni  muximligini  ko’rsatuvchi 

masalalarning mavjudligi. 

3.  Teoremani  shartida  keltirilgan  faktni  ongli  ravishda  o’zlashtirishga 

yo’naltirilgan xisoblashga, isbotlashga yoki yasashga doir masalaning mavjudligi. 

4. Teoremani o’zlashtirishga qaratilgan masalaning mavjudligi. 

5. Teorema isbotini aloxida bosqichlarini yorituvchi masalalarni mavjudligi. 

6. Teoremani isboti o’zgartirilgan holda qaytariladigan masalaning mavjudligi. 

7. Teoremani isbotini boshqacha yo’lini ko’rsatuvchi masalaning mavjudligi. 

8.  Teoremada  keltirilgan  shartlarga  faktlarni  qo’llashga  yo’naltirilgan  masalani 

mavjudligi. 

Masalalardan  “muammoli  vaziyatni”  vujudga  keltirish  maqsadida  ham 

foydalanish mumkin. 

Endi  qoida  va  algoritmlarni  o’zlashtirish  jarayonida  qo’llaniladigan  masalalar 

sistemasini xususiyatlari ustida to’xtalamiz. 

1.  O’rganilayotgan  qoidani  muximligini  tasdiqlovchi  (asoslovchi)  masalani 

mavjudligi. 

2.  Ushbu  qoidani  o’zlashtirish  uchun  kerakli  bilim,  ko’nikmani  xosil  qilishga 

yo’naltirilgan masalani mavjudligi. 

---

 

33 

3.  Algoritm  (qoidani)  alohida  operatsiyalarni  bajarishga    yo’naltirilgan 

masalaning mavjudligi. 

4. Qoidani turli vaziyatlarda qo’llashga yo’naltirilgan masalani mavjudligi.