Математика фанини ўҚитишда замонавий ёндашувлар ва инновациялар модули бўйича

“Резюме” методи – ўқувчиларни бирор мавзунинг ижобий ва салбий 
томонилари, афзаллик ва камчиликлари, фойда ва зарарларини белгилашни 
ўрганади. Технологиянинг моҳияти шундан иборатки, бунда мавзунинг 
турли тармоқлари бўйича бир йўла ахборот берилади. Айни пайтда, уларнинг 
ҳар бири алоҳида нуқталардан муҳокама этилади. Масалан, ижобий ва 
салбий томонлари, афзаллик, фазилат ва камчиликлари, фойда ва зарарлари 
белгиланади. 
Ўзбекистонда педагогик инновациянинг ривожланиши педагог 
олимларнинг 
ҳаракати 
(С.Ғуломов, 
Б.Фарберман, 
У.Нишоналиев, 
Н.Сайидахмедов, М.Очилов, М.Махмудов ва бошқалар.) мактабининг тез 
ривожланишига бўлган талаб билан боғлиқ. Шу сабабли янги билимларга 
бўлган талаб, янги «янгилик», янги «инновация», «инновацион жараён» 
тушунчаларини англаш талаби ортди.
Фан ва техниканинг жадал ривожланиши мустақил мамлакатимизда 
саноат ва қишлоқ хўжалиги қиёфасини тубдан ўзгартириб юбормоқда. 
Ҳозирги замон ишлаб чиқаришидаги кўпгина касблар фақат маълумотли 
кишиларгина эмас, юксак ривожланган, ижодий қобилиятга эга мустакил 
Фаолият 
усулларини 
амалга 
ошириш 
тажрибаси 
Ижтимоий 
фаолият 
тажрибаси 
Ажурли 
арра 
Мунозара
Ўз 
ўрнингни 
топ 
Дебат
Меню
Танқидий 
фикрлаш 
Кластер
Синквейн
Ақлий 
ҳужум 
Мазмунни ўзлаштиришдаги асосий роли 
Мазмунни ўзлаштиришдаги ёрдамчи роли 
Билимлар 

---

53 
фикрлай оладиган касб эгаларини жалб қилишни талаб қилмоқда. Шундай 
экан, малакали кадрлар тайёрлаш жараёнининг ҳар бир босқичида таълимни 
самарали ташкил этиш, уни юқори босқичларга кўтариш борасида муайян 
вазифаларни амалга ошириш лозим.
Мазкур методик ишланмада педагогик технологияга ёндашув асосида
таълим жараёнини ташкил этиш ва уни амалга ошириш, яъни ўқув 
мақсадларини аниқлаштириш орқали муайян натижага ҳамда таълим 
олувчиларнинг мустақил фикрлашларига эришиш шу йўл билан таълим 
жараёнида юқори самарадорликка эришиш кабилар хусусида сўз юритилади.
Ҳозирги вақтда таълим жараёнида ўқитишнинг илғор усулларини 
қўллаш, ўқитиш жараёнида юқори натажаларга олиб келади. Анъанавий дарс 
шаклини сақлаб қолган ҳолда, уни турли-туман замонавий усуллар билан 
бойитиш таълим олувчиларнинг ўзлаштириш даражасининг кўтарилишига 
олиб келади. Бунинг учун дарс жараёни оқилона ташкили қилиниши, таълим 
берувчи томонидан таълим олувчиларнинг қизиқишини орттириб, уларнинг 
таълим жараёнида фаоллиги муттасил рағбатлантирилиб турилиши, ўқув 
материалини кичик-кичик бўлакларга бўлиб, уларнинг мазмунини очишда 
интерфаол усулларни қўллаш ва таълим олувчиларни машқларни мустақил 
бажаришга ундаш талаб этилади. Бу усуллар қўлланилганда таълим берувчи 
таълим олувчини фаол иштирок этишга чорлайди. Интерфаол усулларнинг 
таълим жараёнидаги самарадорлигини қуйидагича тасвирлаш мумкин. 
Н 
О 
Ф 
А 
О 
Л 
У 
С 
У 
Л 
Ф 
А 
О 
Л 
У 
С 
У 
Л
Расм 1. Таълим самарадорлиги пирамидаси. 
5% 
10% 
20% 
30% 
50% 
75% 
90% 
- Узлуксиз маъруза 
(муаммоли маъруза
бундан мустасно) 
- Ўқиб эшиттириш 
- Эшитиш ва кўриш 
- Кўргазмали
тасвирлаш 
- Мунозара 
- Амалий машғулот 
- Мустақил ўқиб, бир-
бирларига ўргатганда. 
- Билимларни амалиётда
текшириб кўрганда. 

---

54 
Бу пирамидани таҳлил қилар эканмиз, ўқитиш самарадорлиги фаол
усуллардан фойдаланилганда энг юқори бўлишига ишонч ҳосил қиламиз. 
Ёхуд, улар кўпроқ амалий, семинар ва мустақил ўқиш шаклларида 
фойдаланишга мойилдирлар. Шунинг учун ҳам, ўқитишнинг бу ташкилий 
шакллари салмоғи ва аҳамиятига янада кўпроқ эътибор бериш зарур. Бу, 
таълим олувчиларнинг амалий – касбий малакалари даражасини оширувчи 
асосий омиллардан бири бўлиб ҳисобланади. 
Метод танлаш нафақат ўқув мақсадидан, балки ўқув материал мазмунига 
ва бу фаннинг мураккаблигига боғлиқ. Бундан ташқари методларни 
танлашда ўқувчиларнинг сони, уларнинг ўқув имкониятлари, таълимнинг 
давомийлиги, ўқув-моддий шароитлар ва ўқитувчининг маҳоратига боғлиқ. 
Бугунги кунда бир қатор ривожланган мамлакатларда ўқувчиларнинг 
ўқув ва ижодий фаолликларини оширувчи ҳамда таълим – тарбия 
жараёнининг самарадорлигини кафолатловчи педагогик технологияларни 
қўллаш борасида катта тажриба тўпланган бўлиб, ушбу тажриба асосларини 
ташкил этувчи методлар интерфаол методлар номи билан юритилмоқда. 
Ана шундай технологиялардан бири – “Кейс - стади”дир. У илк марта 
Гарвард университетининг ҳуқуқ мактабида 1870 йилда қўлланилган эди. 
1920 йилда Гарвард бизнес-мактаби (HBS) ўқитувчилари юристларнинг 
ўқитиш тажрибасига таяниб, иқтисодий амалиётдаги аниқ вазиятларни 
таҳлил этиш ва муҳокама қилишни таълимнинг асосий усули этиб 
танлашганидан кейин мазкур ўқитиш услуби кенг татбиқ этила бошлади. 
 Кейс-стади амалий вазиятларни таҳлил этиш ва ҳал қилиш асосида ўқитиш 
усули
 у илк марта Гарвард университетининг ҳуқуқ мактабида 1870 йилда 
қўлланилган эди.
 иқтисодий амалиётдаги аниқ вазиятларни таҳлил этиш ва муҳокама қилиш.