Matematik tasavvurlarni shakllantirish Bolada qog’oz varag’ida mo’ljal olish malakalarini shakllantirish

Bolalarni arifmetik amallarni ifodalashga o`rgatish.  Bolalar masala tuzilishini, masalarni mustaqil tuzishni, savollarga to`g`ri javob berishni o`rganib olganlaridan keyin ularni arifmetik amallarni (qo`shish va ayirishni) ifoda etishga o`rgatish mumkin. BolalarU` G`Masalani echish uchun nima  qilish  kerakW,  Siz  masalani  qanday  echdingizWG`  - kabi  savollarga  javob  beradilar.  Bunga  maktabgacha  tarbiya  eshidagi bolalarda  muhokama  qilish,  harakatlarni  asosli  tanlab  olish  hamda  olingan  natijani  tushintira  olish  ko`nikmasini  o`stirish  muhimdir. Ishni  shunday  tashkil  etish  kerakki,  bunda  bolalar  birinchi  sinf  o`quvchilari  masala  echishda  foydalanadigan  metodlarni egallab olsinlar. Masala muayyan sxema asosida tahlil qilinadi.  Namunaviy  savollarU`  G`masalada  nima  haqida  gapiriladiW  Nima  deyilganW  NechtaW....  (Masalada  berilgan sonlar  ajratib  olinadi,  ular  o`rtasidagi  munosabatlar  aniqlanadi).  Biz  nimani  bilamizW  (nima  ma`lumW)  Biz  nimani  bilmaymizW (Nima noma`lumW) masalani echish uchun nima qilish kerakW Predmetlar soni ko`paydimi eki kamaydimiW Shunday qilib masalani echish uchun nima qilish kerakWG`.  Bolalar  arifmetik  amallarni  ifoda  etib,  masala  savoliga  to`liq  javob  beradilar  hamda  echimning  to`g`riligini tekshiradilar. 

Mashg`ulot oxirida muayyan harakat qanday miqdoriy o`zgarishlarga olib kelganini – natijada miqdor ko`payganini ta`kidlash zarur. har bir bola masalani takrorlash, uning elementini ajratib olish tanlangan harakatni tushuntirish ko`nikmasi  egallab olishi kerak. Yig`indini  topishga  a`  ta  mashg`ulot  bag`ishlanadi,  so`ngra  bolalar  qoldiqni  topishga,  ya`ni  hisoblash  harakatlarni  ifoda qilishni o`rganadilar. Masalani  tahlil  qilish  ham  qo`shish  amalini  ifoda  etishdek  o`tiladi.  Tarbiyachi  oxirida  G`u`  dan  a`  ni  ayirsak,  5  qoladiG`,  deydi.  Bolalar  hisoblash  ifodasini  taqqoslaydilar.  O`qituvchi  (tarbiyachi)  ularga  endi  hamma  vaqt  qaysi  sondan qaysi sonni ayirish kerakligini so`zlab berishlarini aytadi. Bolalarning nima uchun ayirish kerakligini va ayni harakat qanday  miqdoriy o`zgarishlarga (soni kamaydi) olib kelganini tushunib olishlari muhimdir. Bolalar maktabda qo`llaniladigan arifmetikaga doir atamalarni o`rganib olishlari kerak.   Bolalarga dastlabki qadamdanoq G`qo`shishG`, G`ayirishG`, G`hosil bo`ladiG`, G`teng bo`ladiG` so`zlarini o`rgatib borish kerak. G`OluvG` G`qoladiG` kabi turmushda ishlatiladigan so`zlardan qochish lozim.  Bolalarning  har  bir  harakatning  mazmunini,  shuningdek  harakatlar  o`rtasidagi  bog`liqligini  anglab  olishlari  uchun qo`shish  va  ayirishga  oid  masalalarni  muntazam  ravishda  taqqoslash  zarur.  Bu  ularning  farqini  yaxshiroq  tushunish  va  tegishli  harakatlarni  farq  qiladigan,  keyinroq  esa  biri  ikkinchisiga  o`xshash  masalalarni  taqqoslash  uchun  kerak  bo`ladi. Masalan, bolalar bir konvertdagi kvadratlar sonini aniqlaydilar. So`ngra konvertlardan a` ta kvadrat oladilar, ayrim hollarda  esa konvertda a` ta kvadrat qo`shadilar, shunday qilib ular qo`shish va ayirishga oid masala tuzadilar. Masalalar nimasi bilan bir-biriga o`xshash va bir-iridan nimasi bilan farq qilishini aniqlaydilar. Tarbiyachi savollar beradiU` G`Birinchi va ikkinchi  masalalarda nimalar to`g`risida gapirilyaptiW Nima  ma`lumW  Nimani bilish kerakW Birinchi  masalani echish uchun nima qilish  kerakW  Qaysi  masalada  natija  (yig`indi)  ko`proq  chiqadiW  Qaysi  birida  kamayadiW  Nima  uchunWG`  Birinchi  masalada  biz  a`  ta  kvadrat  qo`shdik,  kvadratlar  ko`paydi  –biz  qo`shdik.  Ikkinchi  masalada  biz  a`  ta  kvadratni  oldik, konvertdagi kvadratlar kamaydi, deb javoblarni umumlashtiradi.