Матбабаев М. М. “Электр техникаси, электр механикаси ва электр технолгиялари” кафедраси

10 – расм.

1. Ёй қувватини манба кучланиши орқали бошқаришда ( бунда балласт қаршилик ўзгармас қийматга эга) бошқариш I₁, I₂, I₃ токлар ва уларга мос U₁, U₂, U₃ кучланишни ўзгартириш орқали амалга оширилади. Бунда манба кучланишини, масалан, трансформатор чўлғамидаги ўрамлар сонини ўзгартириш ёки генератор қўзғатиш чўлғами занжиридаги қаршиликни ўзгартириш орқали бошқариш мумкин ( 10-расм,а ).

2. Манба кучланишини ўзгартирмаган ҳолда балласт қаршиликни ўзгартириш орқали бошқаришда занжирга босқичма-босқич ўзгартирилувчан қаршилик улаш мақсадга мувофиқ (10-расм,б).
3. Ўзгармас манба кучланиши ва балласт қаршилигининг қийматларида ёйга таъсир этувчи бошқа факторларни ўзгартириш орқали ёй қувватини бошқариш усули, бунга ёй ёнаётган муҳит босимини ўзгартириш орқали ёки ёй узунлигини ўзгартириш орқали бошқариш усулларини мисол қилиш мумкин.
33 – Маъруза. Пўлат эритиш ёй печларининг оптимал иш режимини танлаш
Режа:
1. Пўлат эритувчи ёй печларининг иш режимлари ва характеристикалари.
2. Пўлат эритиш ёй печларининг оптимал иш режимини танлаш.


Таянч сўзлар ва иборалар

ПЭЁП ларининг энергетик характеристикалари; ПЭЁП ларининг ишчи (технологик) характеристикалари; ПЭЁП ларининг алмаштириш схемаси; ПЭЁП ларининг минимум электр энергияси сарф қилиш оптимал режими; ПЭЁП ларининг максимал ишлаб чиқарувчанлик оптимал режими; ПЭЁП ларининг иш режими; фойдали қуввати; тўла қувват; қувват коэффиценти; ишлаб чиқарувчанлик.

Печдан, хусусан электродлар занжиридан оқаётган ток кучининг миқдорига кўра ПЭЁП ларини қуйидаги иш режимларида ишлайди деб юритилади:
а) салт юриш режими (электр ёйи мавжуд эмас,I = 0)
б) нормал (номинал) иш режими (I = Iном);
в) эксплутацион қисқа туташув режими (I = Iқ.т.).
Печнинг тўла қуввати Р_тўла, ёйда сарф бўлаётган қуввати Р_ёй, йўқолаётган ( бехуда сарф бўлаётган) электр қуввати Р_эл.й., йўқолаётган иссиқлик қуввати Р_исс.й, печнинг фойдали иш коэффициенти  ва печнинг қувват коэффициенти cоs каби катталиклари билан печp токи ўртасидаги боғланиш характеристикалари ПЭЁП ларнинг энергетик характеристикалари деб юритилади (яъни энергетик характеристикаларни ифодаловчи боғланишлар - Р_тўла = f(I); Р_ёй = f(I); Р_.эл.й = f(I); Р_исс..й. = f(I);  = f(I); ва соs  = f (I) лардир).
ПЭЁП томонидан сарф бўлаётган электр энергияси N, печнинг ишлаб чиқарувчанлиги q, печнинг тўла фойдали иш коэффициенти _п ва 1 тонна маҳсулотни эритиш учун кетган вақт t каби катталиклар билан печp токи ўртасидаги боғланиш характеристикалари печнинг технологик ёки ишчи характеристикалари деб юритилади (ишчи характеристикалар - N=f(I);
q=f(I); _п=f(I); ва t = f(I); - боғланишлар билан ифодаланади).
Печнинг энергетик ва ишчи характеристикаларини таълил қилиш орқалигина, барча кўрсаткичлар бўйича оптимал иш режимини белгиловчи ток қийматини белгилаш мумкин. Ушбу характеристикаларни ПЭЁП нинг алмаштириш схемаси ёрдамида назарий ҳисоблаб чиқилади (3.7-расм).
3.7. - расмда қуйидаги белгилашлар амалга оширилган:
- трансформатор иккиламчи чўлғамининг актив ва индуктив қаршилиги:
- мос равишда қисқа тармоқнинг актив ва индуктив қаршилиги;
- электр ёйининг қаршилиги;
- реактор актив ва индуктив қаршиликларининг келтирилган қийматлари;
- трансформатор бирламчи чўлғами актив ва индуктив қаршиликларининг келтирилган қийматлари;
- манбадаги фаза кучланиши;
- электр ёйидаги кучланиш.