Mas’ul muharrirlar: Olimjon Tojiyev

darak 
va
 
xabar 
so‘zlariga izoh berib o‘tilgan. Narsa-hodisadan ogoh etuvchi ma’lumot. 
Xabar keng tushunchaga ega va keng qo‘llanadi. [3. 209]
 
Ushbu janr insoniyat bilan 
tengdosh eng qadimiy janr xissoblanadi. Insoniyat tamadduni mobaynida lison 
shakllanguniga qadar nolisoniy vositalar asosiy muloqot manbai bo‘lgan. Odamlar 
o‘zaro axborot almashinib yashagan. Yurtimiz tarixiga nazar solsak, dastlabki 
xabarlar jarchilar vositasida odamlar gavjum joylarda (bozor) e’lon qilingan. 
Xabarlar asosan mamlakat siyosatiga doir farmonlar yoki podsholik ahamiyatiga 

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
279 
molik biror ma’lumot ko‘rinishida bo‘lgan. Jadidlar ta’sirida matbuot rivojlanishi 
xabar janrini ommalashishiga olib keldi. Bu 1906-yildan 1916-yilgacha bo‘lgan 
davrni o‘z ichiga oldi. Ushbu janrning jamiyatimiz hayotidagi ahamiyatini 
Konstitutsiyamizning 67-moddasida OAV axborotning tog‘riligi uchun belgilangan 
tartibda javobgarligi haqida fikrlar mavjud.
Xabar so‘zi arabcha biror yangilikni yetkazish, ma’lumot berish, degan 
ma’noni bildiradi. Ko‘pchilik uchun mo‘ljallangan xabarlarga ommaviy axborot 
yoki ijtimoiy informatsiya deyiladi. XXI asr axborot asri ekanligidan kelib chiqib 
bugungi kunda xabar janrining ahamiyati yanada ortdi. Xabar janrining asosida esa 
fakt turadi. Fakt so‘zi lotincha “factum” so‘zidan olingan bo‘lib “qilingan ish” degan 
ma’noni anglatadi. Xabar sifatida berilayotgan fakt jamiyat uchun, shu kun va shu 
davr uchun qanchalik darajada kerakligi muhim ahamiyatga egaligiga e’tibor 
beriladi. [6. 177] Xabarlar rasmiy va norasmiy, qisqa va kengaytirilgan kabi turlarga 
bo‘linadi. Xabarlar uchun mavzu qilib ayni paytda jamiyat vakillari uchun qiziqish 
uyg‘otadigan turli soha doirasidagi yangiliklar manbaa vazifasini bajaradi. Xabar 
matnlarida asosan bir bosh bo‘lakli gaplar qo‘llanadi. Ayrim o‘rinlarda keladigan 
qo‘shma gaplar fikrni to‘liqroq yoritishga xizmat qiladi. Ko‘chimlardan imkon 
darajasida foydalanilmaydi. Shuning uchun ham xabar matnlari o‘quvchi uchun 
“quruq” tuyuladi. Bugungi kun talabidan kelib chiqib, yanada ko‘p va tez fursatlarda 
axborotga ega bo‘lish zarurati jamiyat vakillarining internetga bo‘lgan talabini 
oshirdi. Bugunning “yangiliklar o‘chog‘i” deya ta’riflanayotgan turli xil rasmiy va 
norasmiy internet saytlaridan foydalanuvchilarning haddan ziyod ko‘payib ketishi, 
matbuotga bo‘lgan e’tiborni susaytirmoqda. Xususan, 
Kun. uz 
da yurtimiz va 
dunyoda bo‘layotgan voqealarni qisqa va lo‘nda shaklda berib borilayotgani va 
jamiyatning ko‘p qismi axborotni televideniya, radio yoki matbuot sahifalaridan 
qidirmay, yuqoridagi kabi turli xil shakldagi internet ma’lumotlari bilan 
kifoyalanmoqdalar. Biroq bu fikrlarimiz bilan matbuot qoloqlashmoqda degan fikrni 
berishdan yiroqmiz. Ayni damda matbuot ham rivojlanishdan to‘xtab qolgani yo‘q. 
Xabarlarni yanada ixcham berish shakli bir qator gazetalarda uchrab turibdi. 
Masalan,