Mas’ul muharrirlar: Olimjon Tojiyev

Manbalar 
??? 
Mahmud 
Koshg‘ariyning 
«Devonu 
lug‘atit-turk» asarida 
Alisher Navoiy maktublarining birida 
XIII asrda yashab ijod etgan shoirlardan 
biri Puri Bahoi Jomiy she’rlarida 
Ibn Arabshoh «Ajoibu-l-maqdur fï-
navoibi Taymur» otli asarida 
«Fokihatu-l-xulafo» asarida 
«Hibatu-l-haqoyiq»ning 
1480-yili 
Istanbulda 
Abdulrazzoq 
baxshi 
ko‘chirgan qo‘lyozmasida 
“Tasdiq-inkor testi”
orqali mavzu bo‘yicha egallagan bilimlaringizni sinang. 
Quyida berilgan uyg‘ur yozuviga oid ilmiy fikrlarni ma’qullasangiz, javoblar 
varaqasiga 
“Ha”, 
inkor etsangiz 
“Yo‘q”
javobini yozing.
Fikr
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
Javob
1. Alisher Navoiy o‘z maktublarining birida uyg‘ur yozuvini «turkcha xat» 
deb atagan.
2. Hozirgacha yetib kelgan uyg‘ur yozuvi yodgorliklarning eng eskilari islom 
davriga kelib yaratilgan 

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
247 
3. Uyg‘ur xatining muhim xususiyatlardan yana biri shuki, unda unlilar 
muntazam yoziladi.
4. XIII asrda yashab ijod etgan shoirlardan biri Mahmud Koshg‘ariy o‘z 
she’rlaridan birida uni «uyg‘ur xati» (xatt-i uyg‘uri) deb atagan.
5. X asrda qoraxoniylar davlatida islom rasman qabul qilindi.
6. Puri Bahoi Jomiy turklarning yozuvi haqida ma’lumot berar ekan, arab 
xatini emas, uyg‘ur xatini keltiradi.
7. Uyg‘ur alifbosida harflar o‘n to‘qqizta.
8. Uyg‘ur yozuvi O‘rta Osiyoda XV asrning oxirlariga qadar arab xati bilan 
yonma-yon qo‘llanildi.
9. Islom ta’siridan yiroqdagi turk-buddistlar yozuv an’anasini uzmay, XVIII 
asrda ham undan foydalanganlari ma’lum 
10. Temuriylar zamonida yashab o‘tgan tarixchi Ibn Arabshoh ham ushbu 
yozuvning «chig‘atoyliklar»da shuhrat topganligini ta’kidlab, yozadi: «Ular 
(«chig‘atoyliklar») o‘zlarining tilxat, maktub, farmon, xat, kitob, bitim, solnoma, 
she’r, qissa, hikoyat, hisob, xotira va devonga tegishli hamma ishlarini, chingizona 
tuzuklarini shu yozuvda yozadilar.
11. Uyg‘ur yozuvi «Hibatu-l-haqoyiq»ning 1480-yili Istanbulda Abdulrazzoq 
baxshi ko‘chirgan qo‘lyozmasida «Turkcha xat» deb atalgan.