Mas’ul muharrirlar: Olimjon Tojiyev

mikroo‘g‘it < rus. микроудобрение, ultratovush < 
rus. ультразвук, rekordli < rus. рекордный, 
kabi. Kalkalashning bu turi yarim 
kalka hisoblanadi.
Toʻliq va yarim kalkalar soʻz oʻzlashtirishning 
grammatik usuli
deb ham 
qaraladi, chunki bunda boshqa til soʻzlarining ma’noli qismlaridan nusxa 
koʻchirilishi orqali soʻz yasaladi. Ammo tilda ba’zan yangi soʻz yasalmay, azaldan 

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
326 
mavjud boʻlgan birorta leksemaga boshqa til leksemasining birorta ma’nosini 
yuklash orqali ham ma’no oʻzlashtirilishi ta’minlanadi. Oʻzlashtirishning bu turi 
semantik kalka
sanaladi. Masalan, 
til 
soʻzi “so‘zlashuv quroli” nomi sifatida ruscha 
язык 
soʻziga ekvivalentdir.
Oʻzbek tilidagi 
o‘zak 
leksemasida “soʻzning o‘zagi” ma’nosining paydo 
boʻlganligi ham ruscha 
корень
 
leksemasining «
Корень слова
» ma’nosiga 
asoslangandir. Ba’zi tillarda (masalan, Islandiya va Xitoy) kalkalash chet el lugʻatini 
oʻzlashtirishning deyarli yagona usuli hisoblanadi.
 
Adabiyotlar: 
1. А. М. Пешковский, Л. В. Щерба, В. В. Виноградов, Есперсен О., 
Философия грамматики, пер. с англ., М., 1958 y. ; 
2. Qodirov T. Sh., Aliyev D. I., Arab tili leksikologiyasi, T. 2010 y. ;
3. Q. Sobirova, Oʻzbek tilida oʻzlashma neologizmlarning mavzuviy 
guruhlari, BMI, Andijon, 2015 y.
4. Sayfullayeva R. R., Mengliyev B. R., Boqiyeva G. H., Qurbonova M. M., 
Yunusova Z. Q., Abuzalova M. Q. Hozirgi oʻzbek adabiy tili. T., 2009 y. ; 
5. Umurqulov B. Hozirgi oʻzbek tili. Termiz 2012 y.