Mas’ul muharrir: A. Jabborov, qdu psixologiya kafedrasi mudiri, psixologiya fanlari doktori, professor Taqrizchilar

SO‘ZBOSHI
Amaliy psixologiya fani ijtimoiy-siyosiy, tabiiy va pedagogik
fanlar bilan hamkorlikda inson tabiatiga xos bo‘lgan bir qancha
muammolarni o‘rganadi. Psixologiyani o‘rganish insonlar
tomonidan yaratilgan moddiy va ma’naviy boyliklarni,
jamiyatdagi ilg‘or g‘oyalar va ta’limotlarni ta’lim-tarbiya,
falsafa, huquq, nafosat, adabiyot, shuningdek, o‘quvchi
yoshlarning kasbiy, ruhiy kechinmalari, aqliy qobiliyati, idroki,
xullas, insonparvar psixologiyaning barcha qonuniyatlarini o‘z
ichiga oladi. Mustabid tuzum rahbarlari uzoq yillar davomida
insonning haq-huquqlarini cheklashga, eski andozalarga
asoslangan ijtimoiy tarbiya – milliy psixologiyamizni so‘zsiz
itoatkorlikka moyillik ruhida totalitar mafkuraning ta’siri bilan
yashashga odatlantirib keldi. Shuning uchun ham ular milliy
psixologiya va umumpsixologik qonuniyatlarni jamiyat
a’zolaridan muttasil sir tutishga harakat qildilar. Shunga
qaramasdan istiqlol sharofati bilan Respublikamizning yetakchi
psixolog olimlari E.G‘oziyev, G‘.Shoumarov, V.Karimova,
B.Qodirov, M.Davletshin, A.Jabborovlar amaliy psixologiyani
keng ko‘lamda rivojlantirishga munosib hissa qo‘shdilar.
Prezidentimiz Islom Karimov «Tafakkur» jurnali bosh muharriri
savollariga bergan javoblarida millatimizga xos qarashlarga
ularning nuqtai nazariga shunday oydinlik kiritdi: «Odamlarning
ming yillar davomida shakllangan dunyoqarashi va mentalitetiga
asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, shu millatning kelajagini
ko‘zlagan va uning dunyodagi o‘rnini aniq-ravshan belgilab
berishga xizmat qiladigan, kechagi va ertangi kun o‘rtasida
o‘ziga xos ko‘prik bo‘lishga qodir g‘oyani men jamiyat g‘oyasi
deb bilaman»
1
.
Bugun amaliy psixologiya fani oldida butunlay boshqa
mas’uliyatli vazifa – o‘sayotgan barkamol avlodni o‘zining
mustaqillik mafkurasi orqali shakllantirish, tarbiyalashdek
1
“Tafakkur” jurnali. 4-son, 1999-yil, 14 bet
Kitobxon.Com

---

4
buyuk ustuvor vazifa turibdi. «Inson psixologiyasidagi
umidsizlik, o‘z erki va ijtimoiy adolat uchun kurashish ruhining
zaiflashuvi nazariya bilan turmush nomutanosibligining
mas’ulidir. Odamlarda e’tiqod, dunyoqarash, eng yuksak maq-
sad, muomala, muloqot, milliy va mustaqil xulq-atvorni dadil
shakllantirish ko‘proq psixologik omillarga bog‘liqdir»
1
.
Shaxsning yetuk ruhiy amali tafakkur erkinligi, jamiyat
taraqqiyoti salohiyatini ko‘rsatuvchi bosh vositadir. Chunki
unda ijtimoiy ong, ruhiyat o‘z ifodasini topgan. Xo‘sh, bu ehti-
yojni zamon talablari darajasida shakllantirish uchun nima
qilimog‘imiz kerak?
Buning uchun ta’lim jarayonining barcha turlari va bos-
qichlarida uning samaradorligini oshirish, umumpsixologik
qonuniyatlarga suyanmoq lozim. Qo‘lingizdagi o‘quv qo‘llanma
maktab, o‘rta maxsus kasb-hunar o‘quv yurtlari talabalari
uchun o‘quv qo‘llanma sifatida yozilgan bo‘lib, risola shu
sohadagi dastlabki tajribadir. Shuning uchun o‘quv qo‘llanma
yoritish jarayonida qiyinchilikka duch kelish tamomila tabiiydir.
Muallif o‘z oldiga amaliy psixologiya kursini mumkin qadar
qisqartirmasdan, soddalashtirmasdan hozirgi zamon ehtiyojiga
xos ravishda yoritib berishdek murakkab vazifani qo‘ygan. Bu
fanning shu vaqtga qadar umumiy o‘rta ta’lim maktablari, o‘rta
maxsus, kasb-hunar o‘quv muassasalari o‘quv rejasiga kiritilmay
kelganini hisobga olsak, muallif oldida yanada mas’uliyatli
vazifa turganligini tushunamiz.
O‘quv qo‘llanmaning asosiy vazifasi, amaliy psixologiya
fanining tub mohiyatini yoritib berishdir. Shuningdek, ushbu
kitobda psixologiyaning amaliyotga oid bir qancha masalalarini
chunonchi, ta’lim samaradorligini oshirishning yangi bosqichida
o‘qitishning pedagogik-psixologik texnologiyalaridan
foydalanish muammolari, psixologik tashxis, o‘qituvchi
psixologiyasi, o‘qituvchining ma’naviy-siyosiy e’tiqodi kabi
psixologik talablar tushuntirib berilgan. O‘quv qo‘llanma
amaliy psixologiyaning qonuniyatlari bilan tanishtirishdan
tashqari, o‘quvchi tasavvurida maxsus bilimlarni ham
1 
“Tafakkur” jurnali. 4-son, 1999-yil, 16-bet.
Kitobxon.Com

---

kengaytirish va takomillashtirish uchun imkon beradi.
O‘quvchilar o‘z bilimlarini yanada kengaytirish imkoniga ega
bo‘lishlari uchun amaliy psixologiyaga oid zaruriy adabiyotlar,
savol va topshiriqlar har bir bobning oxirida ko‘rsatib o‘tildi.
Ushbu o‘quv qo‘llanma istiqlolning xalqimizga yaratgan cheksiz
imkoniyatlari, mustaqil ijod va erkin fikrlashning dastlabki
talablaridan kelib chiqib, hayotimizning yangilanish davrida
yoshlarimiz ma’naviyati va ruhiyatida ro‘y berayotgan
o‘zgarishlarning psixologik tabiatini chuqurroq o‘rganishga,
milliy istiqlol g‘oyalarining mohiyatini kengroq yaratib berishga
xizmat qiladi.
Ushbu o‘quv qo‘llanma bo‘yicha o‘z fikr va mulohazalar-
ingizni quyidagi manzilga yuborishingizni so‘raymiz.