Масъул муҳаррир

10
TA’LIM VA UNING SHAKLLANISHIDAGI BA’ZI MUAMMOLAR
Yuldasheva Maftunaxon Murotovna, 
O‘zbekiston tumani 19- maktabi tarix va huquq fani o‘qituvchisi 
telefon:[phone] 
[e-mail]
Annotatsiya: Ushbu maqolada pedagogikadagi rivojlanishdagi bo‘layotgan jarayonlarni ko‘rib 
chiqishimiz mumkin. Hozirgi kunda talabalarga berilayotgan bilimlarni sifatini oshirishdagi 
muammolar haqida fikr yuritiladi.
Kalit so‘zlar: faoliyat-shaxs, madaniy yondashuv, muvofiqlik prinsipi, qadriyat, tarbiyachi-
o‘quvchi.
Ta’limga faoliyatga asoslangan yondashuvning barcha tarkibiy qismlari va barcha tomonlarini 
ochishni o‘z oldimizga vazifa qilib qo‘ymagan holda, biz haqiqiy pedagogik amaliyotda faoliyatning 
motivatsion-talabchan, jarayonli va mohiyatli tomonlari hisobga olinishini ta’kidlaymiz. Shuning 
uchun ham pedagogik nazariyani rivojlantirish uchun, ham pedagogik amaliyotni takomillashtirish 
uchun ta’limda ham, o‘qitishda ham faoliyat-shaxs yoki shaxs-faoliyat yondoshuvi zarur.
So‘nggi yillarda pedagogikada fan sifatida (va pedagogik amaliyotning o‘zida) madaniy 
yondashuv tobora ko‘proq ishonch qozonmoqda, bu ta’limning madaniy madaniyati prinsipi 
sifatida amalga oshirilmoqda, bu pedagogikaning o‘zi va pedagogik amaliyotning rivojlanishi 
uchun tizimli rol o‘ynaydi.
Ta’limning madaniy madaniyati prinsipining mohiyati uning quyidagi pedagogik muntazamlikni 
qo‘llab-quvvatlashida yotadi. Shunday qilib, madaniy muvofiqlik prinsipi asosida tarbiyalash 
- bu madaniy yutuqlarni ichkilashtirish (o‘zlashtirish) va shaxsiy rivojlanish jarayoni sifatida 
tarbiyani tashkil etish.
Zamonaviy o‘qituvchi o‘z vazifasini xalq pedagogikasiga suyanmasdan, yosh avlodni o‘z xalqining 
urf-odatlari, tili, madaniyatini hurmat qilishga o‘rgatmasdan bajara olmaydi. Xalq pedagogikasining 
ko‘p asrlik tajribasi shuni ko‘rsatadiki, millatlararo muloqot madaniyati muammolari, o‘tmish 
va hozirgi zamon o‘rtasidagi munosabatlar zanjiridagi uzluksizlik, xalq donoligiga hurmat va 
ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lish muammolari etnopedagogikada yotadi. Zamonaviy sharoitda 
insoniyat madaniyatini har tomon va yo‘nalishda tarbiyalash har bir millatning psixologik tuzilishi, 
urf-odatlari, urf-odatlari va qadriyatlarini hisobga olmasdan amalga oshirilmaydi.
Ammo bugungi kunda talabalarni o‘qitish uchun juda muhim bo‘lgan umuminsoniy qadriyatlarni 
anglashdagi shubhasiz taraqqiyot bilan bir qatorda, bozor munosabatlarida ayniqsa ayon bo‘lgan, 
ularning shakllanishidagi quyidagi to‘siqlar ham mavjud:
• pulning ahamiyati, ahamiyati, materializm, shaxsiy moddiy farovonlikka yo‘naltirilgan 
o‘quvchilar g‘oyalaridagi gipertrofiya;
• milliy madaniy qadriyatlarga etarlicha ahamiyat bermaslik, ba’zan beparvolik; ko‘r, 
ko‘pincha begona narsalarga sig‘inish;
• tabiatning inson hayotidagi roli va ahamiyatini kam baholasa; 
• insonning tabiatga faqat ijodkor emas, balki iste’molchi sifatida munosabati;
• dissidentlarga nisbatan murosasiz munosabat;
• mehribonlik, vijdon, rahm-shafqat va hokazolarni kamsitish.
• Ta’lim kabi zamonaviy ta’limni insonparvarlik yondoshuvisiz, shaxsning o‘ziga 
yo‘naltirilgan holda, uning insoniy qadr-qimmatini hurmat qilishsiz, erkin rivojlanishi uchun zarur 
shart-sharoitlarsiz tasavvur qilish qiyin.
Ta’limga insonparvarlik yondashuvi qarashlar tizimini aks ettiradi, unga ko‘ra inson, ma’rifatli 
shaxs yashash, baxt, hayotga munosib bo‘lish huquqiga ega bo‘lgan eng yuqori qadriyat hisoblanadi. 
Shu sababli, qonun va bolani erkinligi bo‘yicha insonparvarlik pedagogikasi uchun uning erkin va 
ijodiy rivojlanishi va o‘zini o‘zi rivojlantirish ustuvor hisoblanadi. Ta’limdagi bunday yondashuv 
«tarbiyachi-o‘quvchi» darajasidagi munosabatlar o‘zaro hurmat, adolat va muhabbatga asoslangan.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. «Pedagogika». Q.Qosnazarov, A.Pazılov, A.Tilegenov. Nukus. 2010 
2. «Pedagogika». N.G‘aybullaev, R.Yodgorov, R.Mamatqulova, Q.Toshmuratova. Toshkent. 
2000 yil

---

702