Масъул муҳаррир

II.Sintez mashqlari.
1. Tovush tomonidan analiz qilingan so‘zni yoki bo‘g‘inni talaffuz qilish va uni kesma harfdan 
tuzish (yozish); shu so‘z yoki bo‘g‘inni o‘qish;
2. O‘rganilgan undosh yoki unli bilan bo‘g‘in jadvalini tuzish; bo‘g‘in jadvalini kitobdan yoki 
matndan o‘qish; kesma harflardan bo‘g‘in jadvalini tuzish;
3. So‘zning boshiga yoki ohiriga bir harf qo‘shib, yangi so‘z hosil qilib o‘qish;
4. So‘z o‘rtasiga harf qo‘shib, yangi so‘z hosil qilib o‘qish;
5. Bo‘g‘inlarni almashtirib yangi so‘z hosil qilish va o‘qish;
6. Tovushlarning o‘rnini almashtirib yangi so‘zni hosil qilish va o‘qish;
7. Tovushni yoki bo‘g‘inni tushirib qoldirib, yangi so‘z hosil qilish;
8. Bo‘g‘in qo‘shib yangi so‘z hosil qilish va o‘qish.
Sintetik ishlarning bu usullari tovush ustida ishlashni harf ustida ishlash bilan birga qo‘shib 
olib borishni talab qiladi. Bu ish usullari qiziqarli bo‘lib, darsda yarim o‘yin holatini vujudga 
keltirishga imkon yaratadi. Bu esa darsning yana ham samarali va qiziqarli o‘tishini ta’minlab 
beradi.
Xulosa qilganda, faqat analiz yoki faqatgina sintez bilan kifoyalanib bo‘lmaydi, ammo 
tafakkur faoliyatining u yoki bu turi yetakchi o‘rin tutadi. O‘quvchi so‘zni analiz qilish bilan 
uni leksik ma’noga ega bo‘lgan bir butunlik sifatida anglaydi, bu — sintezdir; so‘z sintez 
qilinganda uning tovush tarkibiga diqqat jalb etiladi, bu esa analizdir. Umuman, savod o‘rgatish 
jarayonida analitik-sintetik ishlar tizimi bolaning faol fikrlashini ta’minlaydi. Analitik-sintetik 
ishlar usuligina o‘quvchilaming bilish mustaqilligini ta’minlaydi, „muammoli» vaziyat yaratadi, 
bolalarda kuzatuvchanlikni, ziyraklikni o‘stiradi. Tovush-harf tomonidan analiz va sintezni 

---

246
10
yengillashtiradigan foydali vositalar sifatida kesma harflar, kesma.bo‘g‘inlar va harf terish taxtasi, 
shuningdek, abak (harakat qiladigan lentali ko‘rgazma), kadoskop, alifbo multimediyasi va shu kabi 
texnik vositalardan ham foydalaniladi; tovushlarning talaffuzi ustida ishlash uchun, shuningdek, 
yozib olingan ifodali nutqni (asosan, badiiy asarni) takroriy eshittirish uchun magnitafon yoki 
lingofon kabineti xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. S. Matchonov va boshq. Boshlang‘ich sinf o‘qish darslarini pedagogik texnologiyalar 
asosida tashkil etish. — Т.: „Yangiyul poligraph service», 2008.
2. S. Matchonov, X. G‘ulomova. Nutq madaniyati. //„B oshi. ta’I». jurnali. - Toshkent, 2000. 
— 1. 8 — 10-betlar.
3.Karima Qosimova|, Safo Matchonov, Xolida G‘ulomova, Sharofat Yo‘ldosheva, Sharoljon 
Sariyev “ona tili o‘qitish metodikasi” Toshkent «NOSIR» nashriyoti 2009 

---

247