|
10
TA’LIM - TARBIYA JARAYONIDA INNOVATSION YONDASHUV
Noralieva Barnoxon Baxodirovna
Angren shahar 43-sonli umumiy o‘rta ta’lim maktabining
II – toifali boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi.
Tel; +99894 369 73 19
Annotatsiya: Та lim tizimida muslaqil shaxsni shakllantirish, uni jamiyat va davlat manfaatlari
yo‘lida ijtimoiy -foydali mehnatga layoqatli kadr darajasida tarbiyalash - kо’p qirrali va murakkab
jarayondir. Ushbu maqola ta ’lim - tarbiya jarayonida innovation yondashuv haqida so z yuritadi.
Kalit so‘z: innovatsion yondashuv, talim-tarbiya, innovatsion g‘oya.
Darhaqiqat, bir tomondan, barcha davlat tuzilmalari hamda ijtimoiy tashkilotlar, ayniqsa,
ta’lim tizimi mutasaddilarining zimmasiga yuksak mas’uliyat yuklaydi. Bunda ta’lim tizimini ta-
komillashtirish va uning mazmunini chuqurlashtirish hamda ko‘pgina tashkiliy -tarbiyaviy ishlar
nazarda tutiladi. Ikkinchi tomondan, bevosita ushbu masalani amalga oshirishga kuchli bo‘lgan
pedagog kadrlar zahirasini shakllantirish va ularni zamon talablari bilan hamnafas tarzda kasbiy
faoliyat yuritishga tayyorlash davlat va jamiyat zimmasidagi ulkan ijtimoiy vazifadir.
Yoshlarni barkamol qilib yetishtirish jarayonida shaxsning tarbiyasi va har tomonlama
rivojlanishini ta’minlashga e’tiborni kuchaytirish va ta’lim sohasida shaxsning tarbiyasi va har
tomonlama rivojlanishida ustunlikka erishishni ta’minlashdan iborat. Ta’lim-tarbiya jarayonining
uch tarkibiy birligi - tarbiya, ta’lim, shaxsni rivojlantirish to‘liq darajada amalga oshirilishiga
erishish lozim. Ta’lim-tarbiya ishida rasmiyatchilik va beparvolik kabi illatlardan voz kechish
kerak. Bu maqsadda muslaqil fikrlaydigan shaxsni tarbiyalashga yo‘naltirilgan yangi uslub
va vositalar ishlab chiqilishi va joriy etilishi zarur. Bugungi kunda pedagogikada o‘quvchi-
yoshlarning ta’lim jarayonidagi faolligini oshirishga qaratilgan bir nechta o‘qitish uslublari
ishlab chiqilgan:
- muammoli o‘qitish, ish faoliyatini ifodalovchi o‘yinlar, rolli o‘yinlar, mavzuli o‘qitish va
boshqalar.
Buning uchun har bir mashg‘ulotga tayyorgarlik pedagogik izlanishni ko‘zda tutishi, yuksak
kasbiy bilim va mahoratni, ishda ijodiy yondashuv va ko‘p vaqtni sarflashni talab qiladi. Chunki
har bir o‘tiladigan mashg‘ulot ishlanmasi o‘ziga xos xususiyatga ega va takrorlanmasdir.
An’anaviy o‘qitishning usul va metodlari respublikamizda keng tarqalgan va ular o‘zining
ma’lum tarixiga ham egadir. Biroq ta ‘lim sohasidagi islohotlarni amalga oshirishda an’anaviy
ta’limning imkoniyatlari cheklangan. Muhim ta’limiy muammolar o‘z yechimini kutmoqda.
Qator ilg‘or pedagogik tajribalar to‘liq ommalashgani yo‘q. Yangi ta’limiy islohotlarning o‘ziga
xos jihati, o‘quvchi talabalarning mustaqilligi, ularni belgilangan maqsad sari yo‘naltirish, o‘quv
faoliyatini hamkorlikda tashkil etish, biror bir faoliyatni buyruq orqali amalga oshirish o‘rniga
pedagogik jarayonni samarali tashkil etish orqali o‘quvchilarga fan asoslarini o‘rganishga bo‘lgan
qiziqishni orttirish, ularning imkoniyatlarini chegaralamasdan bilim va hunar egallashning
demokratik yo‘llarini o‘zlashtirishdan iborat.
Ta’limning barcha bo‘g‘inlarini shunday tashkil etish kerakki, u yoshlarga chuqur va asosli
bilim berish bilan birga keng qamrovli fikrlashga o‘rgatsin. Ta’lim jarayonida o‘quvchida mus-
taqil bilim olish ehtiyoji shakllanib borishi hozirgi kunning talabidir. Pedagogik texnologiya
asosida dars o‘tishda eng asosiy talab o‘quvchining hayotiy tajribasi avval o‘zlashtirgan bilimlari
va qiziqishlari asosida bilim berishni ko‘zda tutadi. Pedagogik texnologiya o‘rganilayotgan soha
bo‘yicha o‘quvchilarda bilim yetarlicha bo‘lmagan holda ham o‘quvchida salbiy kechinmaga
o‘rin qoldirmaslikni, bu o‘quvchining aybi emasligini tan olishni talab etadi.
Demak, u yoki bu fan o‘qituvchisining mahoratini aniqlashda uning faoliyati davlat ta’lim
standartlari talablariga va pedagogik shartlarga nechog‘lik mos kelishi nazarda tutiladi. Pedagog
o‘zining ish faoliyatiga xususiy kasbiy yaroqliligini, pedagogik voqelikdagi o‘z o‘rnini baholay
olmas ekan, undan hech qachon ijodkorlikni talab qilib bo‘lmaydi. Demak, pedagogik faoliyatga
kirib kelayotgan har bir inson o‘zining unga moslanuvchanligini, shu kasbga layoqati, qiziqi-
shi borligini to‘liq tasavvur etishi kerak. Ta’lim texnologiyasining asosiy maqsadi ham, o‘quv
predmetlarini to‘liq o‘zlashtirishga mos keladigan ta’lim loyihasini yaratishdir. Bunday loyiha
hozirgi zamon psixologiyasi, didaktikasi va pedagogik amaliyolining asosiy va ilg‘or g‘oyalariga
180
10
tayangan holdagina yaratiladi.
Ta’lim - boshqariladigan jarayon bo‘lib, uning natijasi, ko‘p jihatdan, tayyorlangan didaktik
loyihaga bog‘liq. Didaktik loyiha esa ta’lim texnologiyasining mahsulidir. Ta’lim jarayoniga tat-
biq qilinadigan har qanday pedagogik texnologiya, uning komponentlari xoh ta’lim mazmuni, xoh
o‘quv dasturi yoki darslik, xoh o‘qituvchi faoliyati orqali o‘tishidan qat’iy nazar, o‘quvchining
jonli tarzdagi erkin va ijodiy faoliyatini jadal rivojlantirishga xizmat qilishiga erishish talab qili-
nadi. Bunda pedagogik texnologiya, birinchi navbatda, har bir o‘quvchining boshqa o‘quvchilar,
dars materiallari hamda o‘qituvchi (pedagog) bilan erkin tarzda muloqot qilishini, fikr almash-
ishini ta’minlaydi. Bu o‘rinda ta’lim mazmuni shaxsning shakllanishi va rivojlanishi uchun
muhim sanaladi. Shuning uchun ta ‘lim mazmuni insonparvarlikka yo‘naltirilgan gumanistik
g‘oya va me’yorlarni o‘zida mujassamlashtirgan bo‘lishi lozim. Ushbu pedagogik texnologiyada
ta ‘lim tizimi markazida barkamol inson shaxsini shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan
insonparvarlik g‘oyasi muhim o‘rin tutadi. Bu g‘oya qay darajada amalga oshirilganligi ta’lim
jarayonining asosiy natijasi pedagogik jamoa mehnatining sifatiga berilgan baho asosida aniqla-
nadi. Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirishda o‘quv- tarbiyaviy
jarayonning asosiy natijasini aniqlovchi muhim omil shaxsga bo‘lgan munosabat hisoblanadi.
Darslarda innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish ta’lim samaradorligini oshirib-
gina qolmay, o‘quvchilarni mustaqil fikrlash ko‘nikmalarni rivojlantiradi, ijodiy tafakkur salo-
hiyatlarini takominashtiradi, ularni o‘z ustida tinmay ishlashga, ijodiy yondoshishga o‘rgatadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Azizxo‘jayeva N.N “O‘qituvchi tayyorlashning pedagogic texnologiyasi”-T, TDPU. 2000.
52 b
2. Jumaev M.E, Yuldasheva M.Yu, Mingbaeva B.U Boshlang‘ich ta’lim fanlarini o‘qitish
metodikasi O‘UM. Nizomiy nomidagi TDPU huzuridagi XTXQTUMOHM., 2017.
181
Do'stlaringiz bilan baham: |
