Масъул муҳаррир

Шохда қолар нечтаси ?
У шохдадир етти қуш,
Бу шохдадир икки қуш.
Учиб кетса бештаси
Шохда қолар нечтаси ? ( тўртта )
Балиқ.
Элёр тутди тўрт сазан
Дилёр тутди уч чўртан.
Шодиёр тутди икки лаққа
Неча балиқ чиқди қиғоққа ? ( тўққизта 
Товуқ.
Оппоқ товуқ дон чўқир
Сув ичади қораси
Нечта товуқ бўлади ?
Қўшилганда оласи. ( Учта )
Анор.
Ойим берди беш анор
Ўзимда ҳам учта бор.
Санаб билсанг айта қол
Менда нечта анор бор ? ( саккизта )
Ёнғоқлар.
Қўлимда бор беш ёнғоқ,
Чўнтагимда иккита боқ.
Ўртоғимда ҳам шунча,
Ҳамма ёнғоқлар қанча ? ( Ўн тўртта )
каби шеърий масалаларни проектор ёки кўргазмали қуроллар ёрдамида намоиш этиб 
ўқувчиларга ифодали ўқитиш масалани ечимини мустақил топишини буюриш орқали 
ўқувчиларни оғзаки нутқини, дунё қарашини, эркин фикрлашини шакллантириш мумкин. 
Кичик ёшли ўқувчилар бу ўйинлар ёрдамида ўқийдилар, ўйнайдилар ва ўрганадилар. 
Уларни оғзаки ҳисоблашни ўргатишда ва фикрлаш қобилиятини кенгайтиришда ўйин 
жараёнини тасвирловчи расмлар ҳам олохида ахамиятга эга. Бунда комьпютердаги рангли 
расмларни проектор орқали кўрсатиш мақсадга мувофиқдир.
Ўқувчиларни оғзаки ҳисоблашга ўргатишнинг яна бир усули “ эвристик “ сухбатдир ( 
мантиқий фикрлаш ). Бунда ўқитувчи тайёр билимларни ўйин характерига эга бўлган 
саволлар орқали ўқувчиларнинг фикрлаш қобилиятларини фаоллаштириб ва турли 
миқдорлар орасидаги боғланишларни аниқлашга ўргатиб боради.
Масалан : 1. Бир товуқ бир оёғи билан турса 3 кг, икки оёғи билан турса неча килограмм 
келади ? 2.Битта тухумни сувда қайнатса уч минутда пишади, учта тухум неча минутда 
пишади ? 3. Бешта опа-сингилнинг биттадан акалари бор, улар оилада нечта ? 4. Бир клограмм 
пахта оғирми, бир клограмм тош оғирми ? каби саволларни бериш билан ўқувчини фикрлаш 
қобилиятини ўстирибгина қолмай балки хозиржавобликка ҳам ўргатади
Бундан ташқари ҳар бир ўқитувчи иш жараёнида ҳулқи, билими ва қобилияти ҳар хил 
бўлган ўқувчиларга дуч келади. Ўқувчилар бир вақтнинг ўзида ўқитувчининг сўзларини 
тинглайди, кўрсатмали қуролларини кўздан кечиради, ўқитувчининг саволларига жавоб 
беради. Улардан доимо диққатини бир нуқтадан иккинчисига ўзгартириб туриш талаб 
қилинади. Бундай шароитда ҳамма ўқувчи ҳам бирдек самарали ишлай олмайди. Ана шунда 
бўш ўзлаштирувчи 3-4 ўқувчи билан “ Ким кўп балиқ тутади ? “, “ Ким чаққон ? “, “ Зинапоя 
“, “ Ким кўп олма теради ? “ каби ўйинлардан айримларини дарсда бажартираман. 
Бошланғич синфларда бундай воситалардан фойдаланиш ўқувчиларни янги ўқув 
маълумотларни қандай ўзлаштирганликларини тезда аниқлаш имконини беради. Яъни 

---

64
10
ўқитувчининг иши енгиллашади, ўқувчини кейинги билимларни мустахкам ўзлаштиришига 
имкон яратади. Ҳулоса қилиб айтганда дарс самарадорлигини оширади ва ўқувчиларга 
қувноқлик бахш этади.
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Ш.М.Мирзиёев. “Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга 
курамиз”. Тошкент. Ўзбекистон – 2018-й
2. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Умумий ўрта таълим 
тўғрисидаги Низомни тасдиқлаш ҳақидаги 1917-йил 15 март 140-сонли қарори. 
3. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Умумий ўрта ва ўрта махсус 
касб-ҳунар таълимининг Давлат Таълим Стандарт-ларини тасдиқлаш тўғрисидаги 1917-
йил 6-апрель кундаги 187-қа-рори.
4. Т. Ғаффорова. Бошланғич таълимда замонавий педагогик техноло-гиялар. Ўқув 
қўлланма. Тошкент: Тафаккур – 2011-йил
5. Санамай саккиз дема. Тошкент. Ўқитувчи-1972-й
6. М.Мадалиева. Саҳнада математика. Тошкент. Ўқитувчи – 1991-йил
7. Бошланғич таълим журнали Тошкент-1991-йил 2-сон 53-55-бетлар